Klub Przyrodników

W dniu 28 stycznia 2011r. odbyła się I Sesja z cyklu Pilskich Spotkań Przyrodniczych pod tytułem: Co wiemy o przyrodzie Piły? Na początku spotkania przewodniczący PKKP krótko omówił działalność Klubu Przyrodników i naszego Koła. Podczas sześciu prezentacji przedstawione zostawały wybrane zagadnienia dotyczące przyrody Piły oraz historii badań przyrodniczych miasta. Dopełnieniem wystąpień były diaporamy przedstawiające rezerwat przyrody Kuźnik oraz dolinę Głomi, przygotowane przez Jarka Ramuckiego i Roberta Rosę. Prelekcje wygłoszone zostały przez członków PKKP oraz zaproszonego gościa: dr Pawła M. Owsiannego, Zastępcę Dyrektora Zamiejscowego Ośrodka Dydaktycznego UAM w Pile, specjalistę zajmującego się procesami funkcjonowania jezior i torfowisk oraz taksonomią, biogeografią i ekologią glonów. Spotkanie odbyło się w auli I Liceum Ogólnokształcącego im. Marii Skłodowskiej - Curie w Pile, przy ulicy W. Pola 11. Organizatorem było PKKP. Dziękujemy dyrekcji I LO za pomoc przy organizacji PSP oraz nieodpłatne użyczenie auli. Poniżej zamieszczamy abstrakty wystąpień przedstawionych podczas I Sesji PSP.

Tekst: Kamil Kryza
Zdjęcia: Robert Rosa

"Historia badań przyrodniczych w Pile" - dr Rafał Ruta

Pierwsi badacze przyrody Piły (od lat 70-tych lat XIX w.) związani byli z ośrodkiem królewieckim. Ze względu na przebieg granicy między Prowincją Poznańską a Prusami Zachodnimi na południe od Koszyc, badali przede wszystkim leżące w Prusach okolice Kuźnicy Pilskiej i dolinę Rudy. Dopiero zmiany administracyjne po I wojnie światowej i powołanie Komitetu Ochrony Przyrody Marchii Granicznej z R. Frase w roli przewodniczącego przyniosły wzrost aktywności badaczy zajmujących się innymi częściami miasta. W latach 1920-1940 opublikowano kilkadziesiąt prac będących bardzo cennymi źródłami wiedzy o przyrodzie ówczesnej Piły. Okres powojenny przyniósł 50-letnie obniżenie aktywności badaczy; dominował w tym okresie ośrodek poznański, jednak opublikowano zaledwie kilka opracowań zawierających istotne informacje o przyrodzie Piły. Dopiero od kilkunastu lat obserwować można wzrost aktywności miejscowych przyrodników owocujący szybkim przyrostem poziomu wiedzy o przyrodzie miasta. Od ponad 130 lat najintensywniej badany jest teren obecnego rezerwatu Kuźnik, mimo że na terenie miasta znajduje się przynajmniej kilka obiektów równie interesujących z naukowego punktu widzenia.

"Walory przyrodnicze miasta Piły" - Jakub Glapan, Szymon Rogala, Artur Stanilewicz

Piła leży w rozległej dolinie Gwdy, która jest przyrodniczą osią miasta. W rynnie doliny występuje szereg cennych siedlisk hydrogenicznych oraz zlokalizowane są najważniejsze obiekty przyrodnicze Piły, np. rezerwat przyrody "Kuźnik". W południowym odcinku jej biegu występują starorzecza i dobrze zaznaczone zbiorowiska ziołorośli nadrzecznych. Od strony północnej do Gwdy uchodzi rzeka Ruda z przyległym łęgiem olszowym oraz z przyujściowym obszarem szuwaru turzycowego. Przez zachodnią część miasta południkowo przebiega pas mokradeł i torfowisk niskich, obecnie w większości przesuszonych i zdegradowanych, zajmowanych przez ogródki działkowe i Park Miejski. Przez miasto przepływa również szereg strumieni biorących początek na terenie pradoliny Rudy, na terenie Bagna Dolaszewo i w okolicach Jeziora Piaszczystego. W Pile znajduje się 11 jezior: najmniejszym jest Jezioro Kuźniczek (0,3 ha), największym jest Zalew Koszycki (104 ha). Na uwagę zasługują jeziora znajdujące się na obrzeżach miasta: Jezioro Okoniowe wraz z przylegającym do niego torfowiskiem wysokim; jeziora ramienicowe Płotki i Jeleniowe; eutroficzne Jezioro Bagienne; okresowo wysychające Jezioro Karasiowe; eutroficzne Jezioro Piaszczyste wraz z przyległymi lasami. Wschodnie i zachodnie skraje miasta położone są na równinach sandrowych Gwdy. Zwarte i rozległe kompleksy leśne otaczają od strony wschodniej i zachodniej centrum miasta. Wysokie walory mają dębowe lasy sąsiadujące z doliną w okolicach Piły-Kaliny. W południowo-zachodniej części miasta znajdują się obszary o charakterze wydm śródlądowych. Obszarami podlegającymi prawnej ochronie w Pile są: rezerwat Kuźnik, SOO Ostoja Pilska (Natura 2000), OSO Puszcza nad Gwdą (Natura 2000), Obszar Chronionego Krajobrazu "Dolina Noteci", Obszar Chronionego Krajobrazu "Pojezierze Wałeckie i Dolina Gwdy", użytki ekologiczne ("Zakole", "Wrzosowisko na Poligonie", "Murawa przy Pomniku"). Na obszarze Piły wykazano ponad 1600 gat. bezkręgowców, ponad 200 gat. kręgowców oraz ponad 500 gat. roślin naczyniowych.

"Nietoperze Piły" - dr Grzegorz Wojtaszyn, Kamil Kryza

Nietoperze są stałym elementem fauny miast. Można je spotkać zarówno w miejscach oddalonych od centrów jak i na obszarach intensywnej zabudowy. W zabudowaniach znajdują zarówno dogodne miejsca do hibernacji (piwnice, obiekty militarne: bunkry, schrony oraz innego typu podziemia) jak i miejsca przebywania w okresie letnim (spokojne poddasza i strychy budynków). Szczególnie ważne dla występowania nietoperzy są tereny zieleni miejskiej: parki, zadrzewienia i lasy podmiejskie. W Pile najcenniejsze są dwa zimowiska nietoperzy - piwnice dawnego browaru kuźnickiego (na Koszycach) oraz system kanalizacji deszczowej miasta (w Pile - Motylewie). Obiekty te stanowią jedne z najliczniejszych zimowisk nietoperzy w regionie i kraju. Na terenie Piły wykazano jak dotąd występowanie, co najmniej 15 gatunków tych ssaków. Do największych osobliwości należą nocek Bechsteina i nocek łydkowłosy. Oba gatunki są bardzo rzadkie w skali kraju, uwzględnione zostały w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt oraz są chronione prawem krajowym i międzynarodowym.

"Porosty Piły" - Wojciech Gruszka, Robert Puciata

Porosty (łac. Lichenes) - tradycyjna nazwa licznej grupy organizmów powstałych w wyniku połączenia dwóch komponentów: glonu i grzyba. Porosty są organizmami pionierskimi porastającymi korę drzew, ubogie gleby oraz naturalne i antropogeniczne podłoża skalne, takie jak kamienie i głazy narzutowe, beton, tynk, cegły, eternit, dachówki. Pierwsze i zarazem najbardziej szczegółowe informacje dotyczące porostów miasta pochodzą z 1927 r. (Kollhoff) i dotyczą 115 gatunków. W wyniku badań prowadzonych od blisko od 20 lat stwierdzono do tej pory występowanie w granicach administracyjnych Piły 145 gatunków (w tym 80 na terenie rezerwatu przyrody "Kuźnik"). Wiele z nich jest prawnie chronionych oraz zagrożonych wymarciem w skali kraju. Badania nie stwierdziły występowania bezwzględnej "pustyni porostowej", czyli miejsc pozbawionych porostów nadrzewnych na skutek zanieczyszczenia powietrza.