Kryteria i wskaźniki ochrony parków
narodowych w Polsce
PROJEKT SPOŁECZNY - wersja 1.0 z dnia 28 lipca 2002
Definicje
W niniejszym dokumencie:
strategia ochrony = opracowany przez park średniookresowy plan
wykonywania ochrony przyrody i funkcjonowania parku, przygotowany
na podstawie kompleksowej analizy przyrodniczych i społecznych
uwarunkowań funkcjonowania parku, a będący podstawą
sformułowania planu ochrony (odpowiada pojęciu planu ochrony
parku narodowego w stanie prawnym sprzed 2.02.2001).
plan ochrony = akt prawny ustanawiany w trybie rozporządzenia
Ministra Środowiska na podstawie ustawy o ochronie przyrody, o
strukturze określonej rozporządzeniem Ministra w sprawie
szczegółowych zasad sporządzania planu ochrony, będący
jedną z dróg realizacji strategii ochrony.
I. Prawne podstawy
1. Park ma podstawy prawne umożliwiające skuteczną ochronę
wartości przyrody na swoim terenie
Park ma podstawę prawną, określającą jego granice i
obowiązujące na jego terenie zakazy.
Akt ten źródłem prawa w znaczeniu określonym w Konstytucji.
Granice parku są w tym dokumencie jednoznacznie opisane.
2. Park ma formalne podstawy do sprawowania zarządu gruntami
Skarbu Państwa na swoim terenie.
Park przejął zarząd nad gruntami Skarbu Państwa położonymi
w jego granicach, z wyjątkami określonymi Rozporządzeniem Rady
Ministrów. Potwierdzają to dane zapisane w planie ochrony
parku.
Grunty zarządzane przez park nie są obciążone prawami innych
właścicieli (serwituty, prawo rybackiego użytkowania wody
itp.).
3. Prawo ochrony przyrody na terenie parku jest przestrzegane.
Nie są budowane ani rozbudowywane w granicach parku obiekty i
urządzenia inne niż służące celom parku lub prowadzeniu
gospodarstwa rolnego i leśnego (dotyczy kolejek linowych,
wyciągów, strażnic granicznych, dróg, nierolniczych domów
prywatnych, obiektów komunalnych itp.)
Park nie wydaje żadnych uzgodnień dopuszczających taką
budowę.
Żadne takie przedsięwzięcia nie są przewidziane w planie
ochrony parku.
Lokalizacja, wielkość ani architektura obiektów i urządzeń
budowanych przez park lub inne podmioty w granicach parku, a
służących celom parku lub prowadzeniu gospodarstwa rolnego lub
leśnego nie szkodzi przyrodzie ani nie zaburza walorów
krajobrazowych.
Park ma szczegółowe zasady i procedury zapewniające powyższe.
Nie ma wątpliwości, że wszelkie działania na terenie parku
narodowego przyporządkowane są ochronie przyrody i mają
pierwszeństwo przed wszystkimi innymi działaniami.
Żadne działanie parku nie ma charakteru komercyjnej
eksploatacji zasobów przyrody.
Zasady udostępnienia parku do turystyki i rekreacji określono w
planie ochrony parku. Nie są stosowane zasady inne, niż tam
określone.
Miejsca i drogi, w których dopuszcza się poruszanie się
turystów, palenie ognisk, biwakowanie, uprawianie sportów
wodnych, wspinaczkę itp. (czynności wymienione w art. 23a
ustawy o ochronie przyrody) zostały wyznaczone w planie ochrony
parku.
Przestrzeganie wszystkich obowiązujących zakazów jest
skutecznie egzekwowane.
Nie stosuje się nie przewidzianych prawem odstępstw od
obowiązujących zakazów.
Uzgadnianie projektów miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego jest dokonywane stosownie do strategii ochrony
parku.
4. Park jako instytucja jest wzorem przestrzegania prawa ochrony
środowiska i prawa związanego z ochroną środowiska.
Park ma wszystkie przewidziane prawem pozwolenia na swoją
działalność (np. pozwolenia wodnoprawne na użytkowanie
oczyszczalni ścieków, pozwolenia wodnoprawne na rybackie
korzystanie z wód jeżeli wykonywane są rybackie zabiegi
ochronne w ekosystemach wodnych, miejscowy plan zagospodarowania
przestrzennego i pozwolenia na budowę dla budowanych obiektów).
II. Granice i stosunki własnościowe
5. Granice parku zapewniają reprezentatywność jego przyrody
dla regionu, w którym jest położony i umożliwiają skuteczną
ochronę ekosystemów parku.
W granicach parku są dobrze reprezentowane wszystkie naturalne i
półnaturalne ekosystemy i krajobrazy ekologiczne typowe dla
regionu.
Granice parku nie dzielą torfowisk ani jezior.
Granice parku nie biegną linią brzegową jezior ani rzek.
Granice parku (lub otaczającej go strefy ochrony zwierzyny,
jeżeli jest wyznaczona) zapewniają możliwość prowadzenia
polityki ochronnej w stosunku do bytującej w parku fauny.
Granice parku w miarę możliwości obejmują całości
przyrodnicze, np. cały masyw/grzbiet górski, całą dolinę,
całą zlewnię, cały kompleks leśny.
Granice parku są bezsporne i oznakowane w terenie zgodnie z
tekstem odpowiedniego aktu prawnego.
6. Jeżeli powyższe nie jest spełnione, park ma strategię
modyfikacji swoich granic w taki sposób, by spełnić to
kryterium. W strategii tej są określone optymalne granice i
priorytety ich zmieniania. Strategia ta jest elementem
całościowej strategii ochrony parku.
Istnieje publicznie dostępny dokument w którym zapisana jest ta
strategia
7. Park ma wyznaczoną otulinę, obejmującą wszystkie istotne
miejsca oddziaływań antropogenicznych wpływających na
przyrodę parku.
Źródła wpływających na park: zanieczyszczeń wód i
powietrza, zmian warunków wodnych, innej presji antropogenicznej
są włączone do otuliny.
Nie ma istotnych zagrożeń zewnętrznych pochodzących spoza
otuliny.
Granice otuliny są jednoznacznie określone.
8. Jeżeli powyższe nie jest spełnione, park ma strategię
dążenia do modyfikacji granic otuliny w taki sposób, by
spełnić to kryterium. W strategii tej są określone optymalne
granice i priorytety ich poszerzania. Strategia ta jest elementem
całościowej strategii ochrony parku.
Istnieje publicznie dostępny dokument w którym zapisana jest ta
strategia
9. Otulina funkcjonuje zgodnie z obowiązującym prawem i zgodnie
z celem do którego została wyznaczona
Plany zagospodarowania przestrzennego dotyczące otuliny są
przedkładane dyrektorowi parku do uzgodnienia.
Uzgadniając plany, park kieruje się strategią ochrony parku.
Właściciele, zarządcy, władze terenów znajdujących się w
otulinie są świadomi tego faktu i przestrzegają przepisów
prawnych obowiązujących w otulinie (np. nie stosują
zabronionych środków chemicznych itp.).
10. Park ma strategię optymalizacji stosunków własnościowych
na swoim terenie, jeżeli jest potrzebna. Strategia ta jest
elementem całościowej strategii ochrony parku.
Istnieje analiza określająca - z punktu widzenia celów parku -
które grunty powinny zostać ewentualnie wykupione i dlaczego, a
które pozostawione w rękach dotychczasowych właścicieli.
Analiza ta uwzględnia uwarunkowania przyrodnicze, ekonomiczne i
społeczne.
Są określone ewentualne priorytety wykupu.
Wyrażanie zgody na zmianę sposobu użytkowania nieruchomości
położonych w granicach parku i ewentualne wykorzystanie prawa
pierwokupu następuje zgodnie z tą strategią.
11. W stosunku do gruntów cudzej własności w swoich granicach,
park ma i realizuje politykę zapewniającą skuteczną ochronę
przyrody i wartości kulturowych, przy zachowaniu zasad
sprawiedliwości.
Także na gruntach prywatnych i innej obcej własności walory
krajobrazowe oraz stanowiska cennych gatunków roślin i
zwierząt są skutecznie zachowane.
Istnieją jasne i czytelne reguły i wytyczne dla właścicieli
gruntów, zapewniające powyższe.
Istnieją i są stosowane procedury sprawiedliwego rozwiązywania
sporów dotyczących kosztów ochrony na gruntach prywatnych i
zysków utraconych w wyniku takiej ochrony.
Dochody uzyskiwane przez park z udostępnienia turystycznego
cudzych gruntów są inwestowane na rzecz turystyki i ochrony
przyrody na tych gruntach, a nie na inne cele.
12. Park wydzierżawia swoje grunty leżące w granicach parku
wtedy i tylko wtedy, gdy przyczyni się to do lepszej ich
ochrony, niż mógłby zrealizować sam park.
Na wszystkich wydzierżawionych gruntach walory krajobrazowe oraz
stanowiska cennych gatunków roślin i zwierząt są skutecznie
zachowane.
W umowach dzierżawnych znajdują się zapisy określające
reguły i wytyczne prowadzenia działalności na tych gruntach.
III. Planowanie ochrony
13. Park ma i realizuje długofalową strategię ochrony,
określającą misję parku w krajowym i międzynarodowym
systemie ochrony przyrody, definiującą strategiczny cel ochrony
oraz jej cele operacyjne, wskazującą sposób realizacji celów
operacyjnych w formie konkretnych zadań do wykonania i zasad ich
wykonywania.
Istnieje dokument, w którym jest zapisana ta strategia.
Dokument ten i wszystkie materiały służące do jego stworzenia
są dostępne dla wszystkich zainteresowanych.
Strategiczny cel ochrony wyprowadzono logicznie z analizy silnych
i słabych stron, szans i zagrożeń parku jako całości i
poszczególnych elementów jego przyrody, po uwzględnieniu
uwarunkowań społecznych i ekonomicznych.
Cele operacyjne wyprowadzono logicznie z celu strategicznego.
Dla każdego miejsca w parku strategia ta określa specyficzny,
możliwy do weryfikacji, realistyczny, osiągalny w przyjętej
skali czasowej szczegółowy cel ochrony i zadania ochronne
prowadzące do jego realizacji.
Zaplanowane działania doprowadzą do realizacji celów ochrony.
14. Strategia ochrony jest oparta na rzetelnym rozpoznaniu
wszystkich istotnych elementów przyrody parku.
Istnieje aktualne i wiarygodne rozpoznanie obejmujące
conajmniej: budowę geologiczną i rzeźbę terenu, sposób
geochemicznego funkcjonowania krajobrazu, zasoby wodne i ich
dynamikę z uwzględnieniem wód podziemnych, hydrologiczne
uwarunkowania funkcjonowania torfowisk i źródlisk, florę i jej
dynamikę, roślinność rzeczywistą i potencjalną, cechy
taksacyjne drzewostanów, procesy dynamiki roślinności,
kluczowe elementy fauny i ich dynamikę oraz wpływ na inne
elementy przyrody, funkcjonowanie ekosystemów wodnych,
materialne i niematerialne walory kulturowe, wizualne walory
krajobrazowe, powiązania ekologiczne z otoczeniem.
Rozpoznanie to jest stale rozwijane w tempie zapewniającym
zachowanie aktualności danych. Informacje, na których oparte
jest planowanie ochrony nie są przestarzałe.
Nie ma wątpliwości, że cała istotna dostępna wiedza o parku
została wykorzystana w procesie tworzenia strategii ochrony.
Istnieją procedury modyfikowania strategii ochrony pod wpływem
rozwoju tego rozpoznania.
15. Strategia ochrony jest wypracowana na podstawie holistycznej
analizy wszystkich dostępnych informacji o przyrodzie parku
Istnieje analiza określająca wzajemne oddziaływanie na siebie
poszczególnych elementów przyrody parku i opisująca konflikty
między potrzebami ich ochrony.
Podczas prac nad strategią ochrony żadnemu elementowi przyrody
nie przyznano a'priori pierwszeństwa nad innym (np. nie
założono a priori że ochrona drzewostanów jest ważniejsza
niż ochrona fauny).
Zastosowano podział (strefowanie) przestrzeni parku dla
jednoczesnej realizacji konfliktowych celów (np. podział na
strefę ochrony ścisłej i częściowej dla jednoczesnej ochrony
procesów i ekosystemów).
16. Strategia ochrony jest wypracowana z udziałem wszystkich
podmiotów zainteresowanych ochroną parku narodowego
Procedura pracy nad strategią ochrony umożliwiała każdemu
zainteresowanemu w każdym momencie tej pracy dostęp do
materiałów roboczych i wyrażanie swojego zdania, opinii oraz
postulatów na temat strategii.
Wszyscy zainteresowani mogli uczestniczyć w pracach nad
strategią i byli zapraszani do takich prac.
Wszystkie wyrażone interesy wszystkich grup społecznych i osób
zostały rozważone.
17. Strategia ochrony jest zgodna z zasadą "primum non
nocere" - przede wszystkim nie szkodzić.
Żadne działania realizowane dla osiągnięcia przyszłych
korzyści (np. przebudowa drzewostanów) nie zaszkodzą istotnie
aktualnie istniejącym, ważnym walorom przyrodniczym parku.
18. Strategia ochrony zapewnia, że całość naturalnej
różnorodności biologicznej parku, w tym szczególnie elementy
przyrody istotne z punktu widzenia krajowego i międzynarodowego
zostaną zachowane.
Zasoby i rozmieszczenie stanowisk: roślin i zwierząt
chronionych, roślin i zwierząt z czerwonych list, chronionych
siedlisk przyrodniczych, roślin, zwierząt i siedlisk objętych
konwencjami międzynarodowymi i dyrektywami europejskimi są
zinwentaryzowane, skatalogowane i skartowane.
Rozpoznanie to jest cały czas ulepszane.
W strategii ochrony podano, w jaki sposób będzie zachowany
każdy z tych elementów.
Istnieją i są stosowane procedury postępowania na wypadek
znalezienia nowych elementów przyrody o których mowa wyżej,
zapewniające możliwość modyfikacji zaplanowanych w parku
działań tak, by ochronić te elementy.
Stan tych elementów jest monitorowany i rzeczywiście nie ulega
pogorszeniu.
19. Strategia ochrony zapewnia, że kluczowe procesy ekologiczne
(w tym procesy dynamiki ekosystemów) zachodzące na terenie
parku będą zachowane.
Strategia i plan ochrony przewiduje pozostawienie miejsca dla
spontanicznej fluktuacji, regeneracji i różnych typów
sukcesji, w formie pozostawienia odpowiednich obszarów poddanych
ochronie polegającej na braku ingerencji człowieka.
Obszary te zapewniają zachowanie reprezentatywnych przykładów
wszystkich. istotnych naturalnych procesów zidentyfikowanych na
terenie parku.
Wielkość i kształt tych obszarów zapewnia w miarę
niezakłócony przebieg procesów.
W planie ochrony obszary te są zakwalifikowane jako objęte
ochroną ścisłą.
Niezależnie od przebiegu procesów, żaden obszar poddany
ochronie ścisłej nie jest spod niej wyłączany.
Program czynności wykonywanych na tych obszarach, przewidzianych
planem ochrony (np. badania naukowe, ochrona przeciwpożarowa,
szlaki turystyczne) umożliwia niezakłócony przebieg procesów.
Spontaniczne procesy są także w miarę możliwości
wykorzystywane do osiągania celów ochrony na obszarach ochrony
częściowej. Zapisany w planie ochrony program działań na tych
obszarach uwzględnia możliwość zastosowania tzw. ochrony
częściowej zachowawczej, tj. nie planowania zabiegów, jeżeli
spontaniczna dynamika przyrody sama prowadzi w pożądanym
kierunku.
20. Strategia ochrony zapewnia zaspokojenie oczekiwań
społecznych względem parku narodowego jako obszaru dzikości,
pierwotności i naturalności przyrody.
Działania tradycyjnie postrzegane jako ingerencja w przyrodę
(wycinanie drzew, polowania, odłowy ryb, budowa budynków i
budowli, prace ziemne) są w parku ograniczone tak bardzo, jak to
tylko możliwe - wyłącznie do sytuacji wynikających z
niewątpliwych potrzeb ochrony.
Sposoby ochrony ekosystemów naturalnych (w tym leśnych i
wodnych) są na terenie parku istotnie odmienne (mniej
intensywne, zapewniają zachowanie większej naturalności) od
sposobów użytkowania analogicznych ekosystemów na obszarach
nie chronionych.
Są w parku istotne obszary nie udostępnione do aktywności
ludzkiej.
21. Strategia ochrony zapewnia zaspokojenie innych oczekiwań
społecznych, o ile tylko jest to możliwe bez szkody dla ochrony
przyrody.
Elementem strategii ochrony jest analiza społecznych oczekiwań
względem parku, z podziałem wg interesów różnych grup
społecznych.
Oczekiwania społeczne są zaspokojone, jeżeli tylko jest to
możliwe bez szkody dla ochrony przyrody.
Konflikty społecznych oczekiwań z wymaganiami ochrony parku są
w strategii ochrony rozpoznane i skatalogowane, a dla każdego z
nich zaproponowany jest spójny z całością strategii sposób
jego rozwiązania.
22. Strategia ochrony uwzględnia uwarunkowania ekonomiczne i
organizacyjne
Strategia ochrony parku zawiera analizę orientacyjnych kosztów
wykonywania tej ochrony wraz ze wskazaniem potencjalnych
źródeł ich finansowania.
23. Plan ochrony parku, rozumiany jako dokument ustanawiany
rozporządzeniem Ministra i publikowany w Dzienniku Ustaw, wynika
ze strategii ochrony i jest z nią w pełni zgodny.
Cele ochrony i programy działań ochronnych dla poszczególnych
elementów przyrody zapisane w planie ochrony są zgodne z
wypracowanymi w strategii ochrony.
Rozmiary zadań ochronnych do wykonania, zapisane w planie
ochrony, są zgodne z wynikającymi ze strategii ochrony.
Obszary ochrony ścisłej, częściowej i krajobrazowej oraz
programy działań na tych obszarach określone w planie ochrony
są zgodne z odpowiednimi elementami strategii ochrony.
Zasady i warunki udostępnienia poszczególnych obszarów parku
zapisane w planie ochrony są zgodne z przewidzianymi w strategii
ochrony, spójnej z regionalną lub lokalną strategią rozwoju
zrównoważonej turystyki.
24. Plan ochrony parku jest spójnie skonstruowany
Sposoby ochrony określonych elementów przyrody są zgodne z
celami ochrony określonymi dla tych elementów przyrody.
Programy działań na obszarach ochrony ścisłej, częściowej i
krajobrazowej są spójne ze sposobami ochrony występujących na
nich elementów przyrody.
Szczegółowe rozmiary zadań ochronnych są zgodne z celami i
sposobami ochrony poszczególnych elementów przyrody.
Szczegółowe rozmiary zadań ochronnych zapisane w planie
wynikają z podsumowania szczegółowych zadań określonych dla
poszczególnych wydzieleń, a te szczegółowe zadania są zgodne
z odpowiednimi celami i programami ochrony.
Sposoby minimalizacji zagrożeń dla przyrody przewidziane do
realizacji przez park znajdują pokrycie w programach ochrony i
zadaniach ochronnych.
25. Plan ochrony jest zrozumiały i jednoznaczny
Zapisy planu ochrony nie pozostawiają istotnych dowolności
interpretacji. Znaczy to, że w planie ochrony nie ma zapisów,
które zgodnie z ich literą mogłyby zostać zrealizowane w
sposób szkodliwy dla przyrody.
IV. Współpraca ze społeczeństwem i rola w regionie
26. Park jest promotorem i inicjatorem zrównoważonego rozwoju
regionu, w którym funkcjonuje.
Strategia ochrony parku określa cele, jakie park powinien
osiągnąć w zakresie wpływania na rozwój regionu.
Park wykazuje się własną inicjatywą na rzecz nadawania
rozwojowi regionu zrównoważonego charakteru, np. inicjatywą w
zakresie podejmowania wspólnych, partnerskich przedsięwzięć z
innymi podmiotami.
Park uczestniczy jako partner we wszystkich istotnych
inicjatywach na rzecz nadawania rozwojowi regionu
zrównoważonego charakteru.
Powyższa inicjatywa lub zaangażowanie są podejmowane we
wszystkich istotnych sferach, tj. co najmniej: ochrony wód,
powietrza, krajobrazu, innych elementów środowiska naturalnego,
zrównoważonego rozwoju turystyki.
Park doradza wszystkim zainteresowanym w regionie w zakresie
ochrony lokalnych wartości przyrodniczych i kulturowych.
27. Park dąży do wizerunku instytucji przyjaznej rozwojowi
regionu, jednak bezkompromisowo broniącej jego walorów
przyrodniczych i kulturowych; wykorzystuje dostępne mu środki w
celu nadawania rozwojowi regionu zrównoważonego charakteru.
Uzgadnianie i opiniowanie projektów planów zagospodarowania
przestrzennego, a także innych decyzji, programów lub
strategii, następuje stosownie do celów określonych w
strategii ochrony parku.
Stanowiska zajmowane przez park w sprawach istotnych dla regionu
służą zachowaniu lokalnych wartości przyrodniczych,
kulturowych i krajobrazowych.
28. Strategia i plan ochrony parku identyfikują zewnętrzne
zagrożenia dla parku i określają jak im przeciwdziałać
Zagrożenia te i pożądane sposoby przeciwdziałania są
wykazane w planie ochrony.
Wszystkie występujące zagrożenia, szczególnie dotyczące
gospodarki wodno-ściekowej, czystości powietrza, stosunków
wodnych, drożności ekologicznej wód, drożności innych
korytarzy ekologicznych, struktury ruchu turystycznego zostały
wymienione w tym wykazie.
Prośby do innych podmiotów służące przeciwdziałaniu
zagrożeniom są jasno sformułowane, precyzyjnie i prawidłowo
zaadresowane i zostały przekazane odpowiednim podmiotom.
Park wykazuje się inicjatywą w dążeniu do likwidacji lub
minimalizacji wyżej wymienionych zagrożeń.
29. Strategia i plan ochrony parku służą zachowaniu
zewnętrznych powiązań ekologicznych parku z innymi obszarami.
Obszary powiązań (korytarze ekologiczne) są zidentyfikowane i
objęte odpowiednimi formami ochrony (np. przez utworzenie form
ochrony przyrody albo przez ujęcie z odpowiednimi ustaleniami w
miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego i planach
urządzania lasu.
Jeżeli obszary te nie są chronione, park wykazuje inicjatywę
na rzecz objęcia ich ochroną.
30. Wnioski ze strategii i ustalenia planu ochrony parku stały
się elementami innych dokumentów planistycznych
Niezbędne ustalenia planu ochrony zostały przeniesione do
miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.
Posiadana przez park wiedza o środowisku przyrodniczym regionu,
a także potrzeby ochrony parku określone w strategii i planie
ochrony, zostały uwzględnione w studiach uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego.
Strategie rozwoju gmin, powiatów i województwa, a także
strategie sektorowe są spójne ze strategią i planem ochrony
parku.
Plany urządzania lasu sąsiednich nadleśnictw są spójne ze
strategią i planem ochrony parku.
31. Park ma i stosuje skuteczną strategię komunikacji
społecznej.
Celem komunikacji społecznej jest budowa akceptacji dla parku,
celów i metod jego ochrony.
Strategia taka jest częścią strategii ochrony parku
Strategia taka uwzględnia docelowe grupy społeczne, na które
chce oddziaływać park i odpowiednie dla tych grup treści i
środki przekazu.
Komunikacja społeczna wykorzystuje wszystkie dostępne środki
przekazu
Elementem komunikacji społecznej jest strona internetowa parku,
zawierająca aktualne i często aktualizowane informacje o
działaniach i wydarzeniach w parku.
V. Współpraca międzynarodowa
32. Park stara się o uznanie międzynarodowe
Park jest sklasyfikowany wg kategorii IUCN.
Park wykazuje inicjatywę w zakresie włączania się do
inicjatyw międzynarodowych w zakresie ochrony przyrody, a
parków narodowych w szczególności (Europarc, Eurosite,
PANParks, współpraca dwustronna).
Park stara się o uzyskanie międzynarodowych potwierdzeń
skuteczności ochrony i swojego funkcjonowania (Dyplom Europy,
PANParks).
33. Jeżeli park przylega do granicy państwowej sąsiadując z
zagranicznym obszarem chronionym, to współpracuje z nim w
zakresie wspólnej ochrony.
Istnieją bieżące, robocze kontakty transgraniczne.
Istotne zagadnienia, jak granice obszarów objętych ochroną
ścisłą, formy udostępnienia, strategie rozwoju turystyki są
planowane wspólnie.
VI. Szczegóły zaplanowania i realizacja ochrony
Przyroda nieożywiona, gleby i zasoby wodne
34. Celem ochrony przyrody nieożywionej jest podtrzymanie
naturalnych procesów kształtujących powierzchnię ziemi,
zachowanie warunków siedliskowych do funkcjonowania ekosystemów
oraz zachowanie reliktowych zabytków przyrody nieożywionej
Cele zapisane w planie ochrony są zgodne z powyższym
35. Naturalne procesy kształtujące powierzchnię ziemi nie są
hamowane i ograniczane.
Strategia i plan ochrony zapewniają miejsce i możliwość
przebiegu naturalnych procesów lokalnie niszczących, lecz
równocześnie kształtujących i tworzących siedliska: np.
procesów erozji, powodzi, denudacji, formowania się wydm
ruchomych, kształtowania się koryt rzecznych, modyfikacji koryt
cieków przez martwe drzewa, zalewania i podtapiania w wyniku
działalności bobrów itp.
Zapobieganie i przeciwdziałanie tym procesom nie jest celem
ochrony.
Wyjątkiem może być lokalne i punktowe przeciwdziałanie, gdy
wymaga tego interes innych, cennych, punktowych elementów
przyrody lub infrastruktury.
36. Antropogeniczne przekształcenia powierzchni ziemi są
ograniczane lub eliminowane.
Nie planuje się ani nie prowadzi się eksploatacji kopalin na
terenie parku.
Zaplanowane i realizowane są działania na rzecz ograniczenia
erozji turystycznej na szlakach i w miejscach masowo
wydeptywanych, o ile takie zjawisko występuje.
37. Potrzeby ochrony cennych elementów przyrody nieożywionej
są uwzględnione w strategii i planie ochrony parku.
Potrzeby takie są zidentyfikowane.
Zadania ochronne zaplanowane w ekosystemach leśnych, nieleśnych
i wodnych ujmują odpowiednie potrzeby: odsłaniania,
uczytelniania, eksponowania lub zachowania określonej
roślinności.
38. Podstawową metodą ochrony gleb jest ochrona ekosystemów
Jeżeli w jakimkolwiek miejscu parku zidentyfikowano procesy
degradacji lub degeneracji gleb pod wpływem roślinności (np.
drzewostan sosnowy na żyznym siedlisku), to było to
przesłanką do zaplanowania odpowiedniej optymalizacji tej
roślinności, o ile nie szkodzi to innym elementom przyrody.
39. Celem ochrony zasobów wodnych jest zapewnienie warunków
do funkcjonowania ekosystemów.
Zwiększanie zasobów wodnych nie jest samo w sobie celem
ochrony.
Jeżeli w jakimkolwiek miejscu parku zidentyfikowano procesy
degeneracji ekosystemów w wyniku przesuszenia lub obniżenia
poziomu wody, to jeżeli tylko to możliwe i nie szkodzi innym
elementom przyrody, zaplanowano i zastosowano środki zaradcze.
Zaplanowanie działań kształtujących stosunki wodne zostało
poprzedzone wnikliwą analizą ich oddziaływania na wszystkie
inne elementy przyrody parku.
Jeżeli tylko to możliwe, plan działań w zakresie
kształtowania stosunków wodnych preferuje liczne lecz drobne
elementy tworzone z wykorzystaniem materiałów naturalnych.
Jeżeli ilość lub stan zasobów wodnych parku jest zagrożony
przez czynniki zewnętrzne, to zagrożenie takie jest wymienione
w strategii i planie ochrony wraz ze wskazaniem sposobów
przeciwdziałania.
Ekosystemy leśne
40. Celem ochrony ekosystemów leśnych jest zachowanie w
stanie jak najbardziej zbliżonym do naturalnego lub
renaturalizacja szaty leśnej.
Cele określone w planie ochrony są zgodne z powyższym.
Unaturalniającą przebudowę drzewostanów można postawić za
cel ochrony w parku tylko wtedy, gdy skład gatunkowy
drzewostanów jest niezgodny ze strukturą siedlisk i
potencjalnej roślinności naturalnej wykazaną w planie ochrony.
W strategii i planie ochrony zadecydowano, który cel będzie
realizowany w konkretnych płatach ekosystemów.
Przesłankami tej decyzji była ocena naturalności lasu,
zgodności składu gatunkowego drzewostanu z siedliskiem (z
potencjalną roślinnością naturalną), wpływu drzewostanu na
gleby, innych elementów przyrody lasu, roli lasu w krajobrazie.
Rozmiar i lokalizacja zaplanowanej przebudowy są zgodne zgodny z
obszarem i lokalizacją lasów wymagających przebudowy.
Przebudowy nie postawiono za cel ochrony w drzewostanach zgodnych
z siedliskiem i potencjalną roślinnością naturalną.
Przebudowę zaplanowano w drzewostanach wpływających
degradująco na inne elementy przyrody (np. gleby), o ile nie
wpłynie ona niekorzystnie na inne elementy przyrody ani walory
krajobrazowe.
Kolejność przebudowy sztucznych drzewostanów jest stosowna do
pilności ich przebudowy - siły ich niekorzystnego wpływu na
inne elementy przyrody.
41. Zgodnie z celem ochrony ekosystemów leśnych w parku
narodowym nie bierze się pod uwagę gospodarczych funkcji
lasów, takich jak ich trwałe użytkowanie, selekcja, produkcja
cennych sortymentów drewna, ani maksymalizacja produkcji
drzewnej i efektu ekonomicznego. Drzewa o niekorzystnych z
handlowego lub technicznego punktu widzenia cechach nie
podlegają eliminacji.
Nie są zaplanowane cięcia rębne (w tym odsłanianie odnowień)
w naturalnych starodrzewach.
Ewentualne wyjątki w stosunku do powyższego mogą dotyczyć
programów ochrony cennych gatunków.
Preferowanie pewnych gatunków drzew z pobudek innych niż
renaturalizacja (np. dębu przed grabem) nie ma zastosowania w
parku.
Przy planowaniu cięć pielęgnacyjnych określa się ściśle
cel każdego zabiegu, a selekcję drzew przeprowadza się zgodnie
z tym celem.
Sposoby wykonywania rębni i cięć pielęgnacyjnych w parku są,
uwzględniając odmienność ich celu, zmodyfikowane w stosunku
do zasad obowiązujących w lasach gospodarczych i opisane z
zaakcentowaniem tych odmienności.
42. Priorytet w lasach parków narodowych ma ochrona tych
elementów przyrody, dla których lasy te są unikatowymi
ostojami - które nie mogą być zachowane poza parkami i
rezerwatami w warunkach normalnej gospodarki leśnej, np. ze
względu na swoją antropofobię albo zbyt krótki cykl
produkcyjny lasu gospodarczego.
W wyniku wykonania zadań ochronnych powierzchnia starodrzewi w
obszarach ochrony częściowej nie spadnie.
Istnieją i są stosowane procedury zapewniające wzrost zasobów
rozkładającego się drewna do docelowego poziomu równowagi
między naturalnymi procesami jego tworzenia się i rozkładu.
Nie jest zaplanowane usuwanie drzew martwych i zamierających,
drzew dziuplastych ani zahubionych. Ewentualne wyjątki mogą
dotyczyć przypadków wyraźnie i niewątpliwie uzasadnionych
potrzebami ochrony trwałości lasu.
43. Chroniąc ekosystemy leśne wykorzystuje się w
maksymalnym stopniu współczesną wiedzę z zakresu ekologii
lasu, ale jest prowadzona ze świadomością faktu niepełności
i dostępnej wiedzy, a także z akceptacją faktu częściowej
nieprzewidywalności procesów przyrodniczych.
Określona w planie ochrony relacja między siedliskowymi typami
lasu a naturalnymi zbiorowiskami leśnymi jest zgodna ze
współczesnym stanem wiedzy fitosocjologicznej i dopuszcza
możliwość występowania niektórych zbiorowisk na siedliskach
więcej niż jednego typu i odwrotnie.
Określone w planie ochrony składy gatunkowe drzewostanów są
zgodne z naturalnymi składami odpowiednich zbiorowisk leśnych,
uwzględniając ich zmienność. Składy te są określone w
sposób wariantowy i elastyczny. Jeżeli potrzeba, uwzględniają
lokalną zmienność wewnątrz parku.
Określone w planie ochrony składy gatunkowe upraw mają na celu
uzyskanie docelowych składów gatunkowych drzewostanów,
uwzględniając drogę dojścia do nich i spontaniczną dynamikę
populacji poszczególnych gatunków drzew.
Tymczasowy, w skali czasowej życia lasu, brak odnowień
jakiegokolwiek gatunku (np. dębu) nie jest traktowany jako
przesłanka do ich wymuszania.
Spontanicznie powstające drzewostany gatunków pionierskich są
uwzględnione wśród dopuszczalnych składów gatunkowych upraw
i drzewostanów.
Drzewostany o składach zgodnych ze składami potencjalnych
zbiorowisk roślinnych są uznane za zgodne z siedliskiem.
Drzewostany spontanicznie powstałe (np. osikowe, brzozowe,
grabowe) są uznane za zgodne z siedliskiem.
44. Podstawową metodą ochrony naturalnych ekosystemów leśnych
jest ochrona bierna.
Nie zaplanowano zabiegów w lasach uznanych za naturalne.
Zaplanowanie zabiegów ochrony czynnej w lasach jest wyjątkiem i
wymaga wykazania, że dany las wymaga unaturalnienia lub
stabilizacji. Ewentualne zabiegi przebudowy są zlokalizowane
rzeczywiście w drzewostanach niezgodnych z siedliskiem, w
ekosystemach zniekształconych.
45. Nienaturalne ekosystemy leśne są unaturalniane metodą
ochrony biernej lub czynnej. Spontaniczne procesy przyrodnicze
wykorzystane są przy tym w maksymalnym możliwym stopniu.
Plan zabiegów ochronnych w ekosystemach leśnych został
poprzedzony rozpoznaniem ich spontanicznych tendencji
dynamicznych.
Jeżeli spontaniczne procesy prowadzą do osiągnięcia celu
ochrony w rozsądnym czasie (zalesienie w drodze naturalnej
sukcesji, naturalna regeneracja składu gatunkowego), żadne
zabiegi nie są planowane.
Zaplanowanie zabiegów w innych przypadkach uwzględnia
spontaniczne procesy, przyspieszając je lub hamując stosownie
do celu ochrony (np. korygując skład gatunkowy w ramach
zabiegów pielęgnacyjnych).
Jeżeli jednak spontaniczne procesy nie rokują osiągnięcia
celu ochrony, niezbędne działania (np. podsadzenia, dosadzenia)
są zaplanowane i wykonywane.
Dąży się do minimalizacji ingerencji w przyszłości, tzn.
ogranicza się powstawanie drzewostanów, które w przyszłości
będą wymagały np. przebudowy.
46. Granica leśno-nieleśna jest optymalizowana ze względu na
zachowanie różnorodności biologicznej, a nie ze względu na
inne cele.
Wzrost powierzchni leśnej nie jest celem samym w sobie.
Jeżeli przewidziano ewentualne zalesianie powierzchni
nieleśnych, to w każdym przypadku jego cel ekologiczny jest
gruntownie i specyficznie dla danego miejsca uzasadniony.
Jeżeli przewidziano ewentualne zalesianie powierzchni
nieleśnych, to w każdym przypadku poprzedzono je analizą
walorów przyrodniczych zalesianej powierzchni i wykazano, że
żadne istotne walory nie zostaną zniszczone.
Podstawową metodą zalesiania jest pozostawienie do naturalnej
sukcesji, a sztuczne zalesienia są stosowane tylko wtedy, gdy
ich potrzeba została uzasadniona.
Jeżeli jest potrzebne wylesianie powierzchni leśnych (np.
usunięcie upraw leśnych posadzonych niedawno na terenach
nieleśnych o wysokiej wartości przyrodniczej, rekonstrukcja
zarastających łąk), to takie działanie jest zaplanowane
niezależnie od klasyfikacji ewidencyjnej gruntu.
Jeżeli przewidziano ewentualne wylesianie powierzchni leśnych,
to w każdym przypadku jego cel ekologiczny jest gruntownie i
specyficznie dla danego miejsca uzasadniony.
Jeżeli tylko to możliwe, na antropogenicznych skrajach lasu
jest pozostawiane miejsce do rozwoju oszyjków i okrajków.
47. Zapewnione jest, że działania w ekosystemach leśnych nie
zagrażają innym elementom przyrody
Termin i sposób wykonywania działań uwzględnia wszystkie
zidentyfikowane potrzeby antropofobnych gatunków ptaków,
rzadkich gatunków owadów itp.
Drzewa dziuplaste, stanowiska rzadkich gatunków roślin i
grzybów, rozproszone obiekty kultury są oszczędzane przy
wszystkich pracach w lasach.
Strefa brzegowa rzek i jezior, strumienie, źródła i
źródliska, torfowiska, astatyczne zbiorniki wodne są
oszczędzane i omijane podczas wszystkich prac w lasach.
Wykonawcy i służba nadzoru prac leśnych zna, potrafi
rozpoznać i skutecznie wyszukuje wszystkie istotne i wymagające
oszczędzenia elementy przyrody w lasach (gniazda rzadkich
gatunków ptaków, stanowiska cennych gatunków roślin, rzadkie
gatunki drzew itp.), a także rozproszone w lasach drobne zabytki
kultury. Elementy takie są oszczędzane i omijane podczas
wszystkich prac w lasach.
Nie ma przypadków nieumyślnego niszczenia takich elementów
podczas prac leśnych.
Ewentualne zagrożenia zostały rozważone podczas prac nad
strategią ochrony
Istnieją procedury zapewniające że ewentualne zagrożenia
zostaną rozważone jeszcze raz tuż przed wykonaniem zabiegu.
48. Ochrona drzewostanów przed szkodliwymi czynnikami
biotycznymi i abiotycznymi jest prowadzona stosownie do celów
ochrony ekosystemów leśnych.
Zabiegi z zakresu ochrony lasu, w tym zwalczanie owadów i
grzybów, są podejmowane wyłącznie w sytuacjach
bezpośredniego lub pośredniego zagrożenia życia
drzewostanów.
Nawet wówczas jednak zabiegi te nie są podejmowane na obszarach
ochrony ścisłej.
Nie prowadzi się zwalczania technicznych szkodników drewna.
Nie ma zastosowania ogólnie pojmowane zachowywanie "higieny
lasu" i uporządkowanego wyglądu drzewostanów, ani
automatyczne usuwanie drzew martwych i zamierających.
Realizacja zadań z zakresu ochrony przeciwpożarowej (wyorywanie
pasów, znakowanie dróg, budowa punktów czerpania wody) nie
niszczy żadnych elementów przyrody i uwzględnia wymagania
ochrony krajobrazu.
Lądowe ekosystemy nieleśne
49. Celem ochrony lądowych ekosystemów nieleśnych jest
zachowanie zachodzących w nich procesów dynamiki ekosystemów,
zachowanie ekosystemów w ich obecnej postaci wraz ze związanymi
z nimi gatunkami roślin i zwierząt bądź optymalizacja ich
struktury z punktu widzenia różnorodności biologicznej
Cele określone w planie ochrony są zgodne z powyższym.
W strategii i planie ochrony zadecydowano, który cel będzie
realizowany w konkretnych płatach ekosystemów.
Przesłankami tych decyzji była analiza aktualnej dynamiki
ekosystemów, związanej z nimi flory i fauny, roli ekosystemów
w krajobrazie.
50. Decyzja planistyczna na temat celów - i w konsekwencji
działań - w ekosystemach nieleśnych wynika ze strategicznego
celu ochrony parku i celów operacyjnych.
Jeżeli jednym z głównych celów parku jest zachowanie
różnorodności biologicznej związanej z ekosystemami
nieleśnymi, to większość ekosystemów nieleśnych zaplanowano
do zachowania.
Rozmiary zadań ochrony czynnej zaplanowanej w ekosystemach
nieleśnych wynikają z celów ochrony parku.
Jeżeli ze względu na cele ochrony parku potrzebna jest
rekonstrukcja ekosystemów nieleśnych w miejscach już
zalesionych, to działanie takie jest zaplanowane i realizowane.
51. Podstawową metodą zachowania naturalnych ekosystemów
nieleśnych jest ochrona bierna
Jeżeli zidentyfikowano naturalną genezę ekosystemu i jego
stabilność, a jako cel ochrony uznano zachowanie ekosystemu w
obecnej postaci, to nie zaplanowano zabiegów.
Ochronę czynną w naturalnych ekosystemach nieleśnych
przewidzianych do zachowania zaplanowano tylko wyjątkowo,
wykazując że ekosystem podlega sukcesji pierwotnej,
niekorzystnej z punktu widzenia celu ochrony.
52. Podstawową metodą zachowania półnaturalnych ekosystemów
nieleśnych jest utrzymanie lub odtworzenie tradycyjnego sposobu
ich użytkowania.
Jeżeli zidentyfikowano półnaturalną genezę ekosystemu i
zachodzący w nim proces sukcesji, a jako cel ochrony uznano
zachowanie ekosystemu w obecnej postaci, to zaplanowano ochronę
czynną.
Ochronę bierną w półnaturalnych ekosystemach nieleśnych
przewidzianych do zachowania zaplanowano tylko wyjątkowo,
wykazując że ekosystem jest stabilny.
Tradycyjny sposób użytkowania właściwy dla danego ekosystemu
jest znany - co do sposobu, intensywności, terminów i
szczegółów wykonywania.
Zadania ochronne naśladują i odtwarzają tradycyjny sposób
użytkowania.
Dla ochrony łąk i pastwisk nie poprzestano na zaplanowaniu
usuwania drzew i krzewów, ale zaplanowano odpowiednio koszenie i
wypas.
Ewentualne modyfikacje nie wchodzące w skład tradycyjnego rytmu
użytkowania (np. zastępowanie wypasu koszeniem, zmiana rytmu
koszenia, modyfikacja terminu koszenia, zmiana gatunku wypasanego
zwierzęcia itp.) przed zastosowaniem na szerszą skalę zostały
poprzedzone eksperymentami i wiadomo, że będą skuteczne.
Zaplanowane zabiegi są realizowane zgodnie z planem.
53. Podstawową metodą optymalizacji struktury ekosystemów
nieleśnych jest wykonanie ograniczonych w czasie zabiegów
ochronnych, a później wprowadzenie i utrzymania określonego
rytmu użytkowania.
Dla ekosystemów dla których przyjęto taki cel ochrony,
zaplanowano odpowiednią sekwencję zabiegów.
Jeżeli zaplanowano optymalizację struktury ekosystemu,
zaplanowano również późniejszy sposób jego utrzymania (np.
"usunąć drzewa i krzewy a później kosić...")
54. Działania ochronne w ekosystemach nieleśnych nie
zagrażają ich istotnym elementom.
Szczegółowe sposoby wykonania zabiegów minimalizują ich
niebezpieczeństwo dla różnych elementów przyrody (np.
pozostawianie pasów niewykoszonych, kierunek koszenia, wypas po
okresie lęgów ptasich itp.)
Ewentualne zagrożenia zostały rozważone podczas prac nad
strategią ochrony
Istnieją procedury zapewniające że ewentualne zagrożenia
zostaną rozważone jeszcze raz tuż przed wykonaniem zabiegu.
Ekosystemy wodne
55. Celem ochrony ekosystemów wodnych jest zachowanie w stanie
naturalnym, unaturalnienie bądź utrzymanie w dobrym stanie
pomimo presji antropogenicznej. Powyższe dotyczy całości
ekosystemu, wraz z jego ichtiofauną.
Cele określone w planie ochrony są zgodne z powyższym.
W strategii i planie ochrony zadecydowano, który cel będzie
realizowany w konkretnych akwenach.
Przesłankami tej decyzji była analiza aktualnego stanu
ekosystemów (w tym struktury ichtiofauny) oraz aktualnej presji
antropogenicznej, której podlegają.
56. Celem ochrony ekosystemów wodnych nie jest ich użytkowanie
gospodarcze
Nie są zaplanowane rybackie odłowy ryb inne niż wynikające z
potrzeb ochrony ekosystemów i strategii ochrony parku.
Nie jest zaplanowane udostępnienie wód inne niż wynikające ze
strategii udostępnienia, będącej częścią strategii ochrony
parku.
57. Niezależnie od zaplanowanych celów ochrony, ekosystemy
wodne chroni się przed presją zewnętrzną -
zanieczyszczeniami.
Jeżeli są zidentyfikowane zagrożenia ekosystemów wodnych to w
strategii i planie ochrony są ujęte również środki
przeciwdziałania im.
Elementy infrastruktury zagrażające ekosystemom wodnym
podlegają stopniowej eliminacji z terenu parku.
W stosunku do źródeł zanieczyszczeń spoza terenu parku, w
strategii i planie ochrony parku są określone sposoby i drogi
dążenia do eliminacji tego zagrożenia.
58. Podstawową metodą zachowania naturalnych ekosystemów
wodnych wolnych od znaczącej presji antropogenicznej jest
ochrona bierna.
Nie zaplanowano użytkowania rybackiego ani zarybień w
ekosystemach dla których postawiono taki cel ochrony.
Ewentualnym wyjątkiem od powyższego może być realizacja
programów ochrony cennych gatunków.
59. Podstawową metodą unaturalnienia zniekształconych
ekosystemów wodnych aktualnie wolnych od presji antropogenicznej
jest wykonanie ograniczonych w czasie zabiegów ochronnych.
W ekosystemach, dla których zaplanowano taki cel ochrony,
zaplanowane zabieg ochronne (odłowy, zarybienia, ew. inne
zabiegi) mają ograniczony i określony horyzont czasowy.
Horyzont ten może być określony w postaci czasu
("zarybiać przez 5 lat") lub progu do osiągnięcia
(zarybiać do osiągnięcia liczebności populacji...").
60. Podstawową metodą utrzymania w dobrym stanie ekosystemów
wodnych poddanych stałej presji antropogenicznej może być,
jeżeli uzasadniono taką konieczność, stałe wykonywanie
zabiegów ochronnych.
Regularne odłowy redukcyjne zaplanowano tylko w ekosystemach,
dla których postawiono taki cel ochrony.
Jeżeli przewidziano udostępnienie akwenu do wędkowania to
rozważono również stałe prowadzenie zarybień.
61. Zabiegi ochronne wykonywane w ekosystemach wodnych nie
zagrażają ich istotnym elementom.
Ewentualne odłowy ryb są prowadzone w sposób bezpieczny dla
innych zwierząt wodnych (wydra, ptaki)
Ewentualne odłowy ryb nie niszczą roślinności wodnej (nie są
stosowane narzędzia wleczone w akwenach z cenną roślinnością
denną)
Ewentualne odłowy ryb dotyczą selektywnie konkretnych gatunków
lub grup gatunków. Zapewniona jest minimalizacja strat w
populacjach innych gatunków.
Ewentualne zagrożenia zostały rozważone podczas prac nad
strategią ochrony
Istnieją procedury zapewniające że ewentualne zagrożenia
zostaną rozważone jeszcze raz tuż przed wykonaniem zabiegu.
Flora i fauna
62. Celem ochrony flory i fauny jest zachowanie pełni naturalnej
różnorodności gatunkowej występującej na terenie parku.
Cel zapisany w planie ochrony jest zgodny z powyższym.
63. Podstawową metodą ochrony gatunków roślin, grzybów i
zwierząt jest ochrona ekosystemów będących ich siedliskami.
Metody ochrony ekosystemów leśnych, lądowych nieleśnych i
wodnych nie szkodzą na większą skalę żadnemu z
zamieszkujących je gatunków roślin, grzybów ani zwierząt.
Metody ochrony ekosystemów uwzględniają konieczność
zachowania lub odtworzenia w nich mikrosiedlisk będących
biotopami szczególnych roślin, grzybów lub zwierząt
(rozkładające się grube drewno w lesie, martwe drzewa w rzece,
nasłonecznione fragmenty nurtu rzeki itp.).
64. Uzupełniającą metoda ochrony najcenniejszych gatunków
roślin, grzybów i zwierząt mogą być przewidziane w strategii
ochrony specjalne programy ich ochrony.
Programy ochrony gatunków przewidziane w strategii ochrony parku
są zgodne i spójne z krajowymi programami ochrony tych
gatunków.
Celem programu ochrony gatunku jest doprowadzenie jego populacji
do takiego stanu, w którym dalsza specjalna ochrona nie będzie
potrzebna. Programy mają więc określony horyzont czasowy.
Działania w ramach programów ochrony gatunków zlokalizowane
są na obszarach ochrony częściowej lub krajobrazowej, nie na
obszarach ochrony ścisłej.
65. Ewentualne reintrodukcje gatunków na teren parku są zgodne
z krajową polityką w tym zakresie.
Reintrodukcje są planowane i wykonywane tylko wtedy, gdy
stanowią element ogólnokrajowego programu ochrony danego
gatunku.
Reintrodukcje są zgodne z zasadami IUCN
66. Żaden rodzimy gatunek zwierzęcia, grzyba ani rośliny nie
jest eliminowany z terenu parku w wyniku zabiegów ochronnych,
ani jego występowanie nie jest ograniczane do poziomu
zagrażającego zachowaniu puli genowej.
Strategia ochrony nie przewiduje eliminacji żadnego z rodzimych
gatunków.
Wykonywane działania ochronne nie prowadzą, nawet mimowolnie,
do eliminacji żadnego z rodzimych gatunków
67. Obce gatunki roślin, grzybów i zwierząt mogą być
tolerowane lub eliminowane
Nie sadzi się żadnych drzew lokalnie obcego pochodzenia
(dotyczy także wszystkich drzew poza granicami ich naturalnego
zasięgu geograficznego i wysokościowego - np. modrzewia,
świerka, buka, olszy szarej).
Wyjątek może być uczyniony dla ochrony i uczytelniania
wartości kulturowych, jeżeli uprawa jakiegoś gatunku jest
składnikiem tradycji kulturowej (zarośla lilaka, aleje
kasztanowca)
Gatunki obcego pochodzenia, jednak ważne dla innych składników
przyrody (np. świerk na niżu) lub stanowiące element
krajobrazu kulturowego (pojedyncze egzoty, akacje na ruinach
dawnych wsi itp.) są tolerowane.
Gatunki obcego pochodzenia wykazujace tendencje ekspansywne i
zagrażające naturalnym ekosystemom, gatunkom rodzimym bądź
ich puli genowej (modrzew japoński!) są eliminowane w każdym
zabiegu wykonywanym w miejscach ich występowania i za pomocą
specjalnych zabiegów.
68. Przeszkadzanie w rozwoju lub funkcjonowaniu populacji
gatunków roślin i zwierząt jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy
wymagają tego potrzeby ochrony innych elementów przyrody.
Reguły dopuszczalności i granice: przeszkadzania w żerowaniu
zwierzyny, rozbierania tam bobrowych, płoszenia ptaków itp. są
określone w strategii ochrony.
69. Polowania (redukcje zwierzyny) nie są prowadzone w parku,
chyba że w wyjątkowych i niezbicie uzasadnionych sytuacjach.
W stosunku do "krytycznych" gatunków zwierzyny
opracowano wspólnie z sąsiednimi jednostkami plany
gospodarowania ich populacjami na większym obszarze, spójne ze
strategią ochrony parku i przewidujące, jeżeli to tylko
możliwe, sterowanie liczebnością zwierzyny realizowane tylko
poza granicami parku.
Jeżeli redukcja jakiegokolwiek gatunku realizowana w parku może
okazać się konieczna, strategia ochrony określa precyzyjnie
warunki jej dopuszczalności.
Ewentualna redukcja jest wykonywana tylko zgodnie z tymi
warunkami.
Ewentualna redukcja jest corocznie poprzedzona wykazaniem,
udokumentowaniem i oszacowaniem rozmiaru szkód powodowanych
przez gatunek w innych elementach przyrody parku. Redukcja nie
może mieć miejsca, jeżeli szkody takie nie zostały zmierzone
i wykazane.
Ewentualna redukcja jest corocznie poprzedzona rzetelnym
określeniem liczebności gatunku najlepszą z dostępnych metod.
Redukcja nie może mieć miejsca, jeżeli dane takie są tylko
szacunkowe.
Ewentualna redukcja nie jest działaniem o charakterze ciągłym,
powtarzanym corocznie.
Przed ewentualną redukcją sprawdzono inne metody ograniczenia
szkód i okazały się one nieskuteczne.
Ewentualna redukcja jest wykonywana w sposób minimalizujący jej
wpływ na strukturę socjalną populacji zwierzęcia.
70. Presja wędkarska na populacje ryb jest ograniczona
Większość wód nie jest udostępniona do wędkowania.
Reguły udostępnienia wędkarskiego (regulaminy, ceny) są
specyficzne, służą minimalizacji presji i wynikają ze
strategii udostępnienia parku.
71. Presja zbioru grzybów jest ograniczana
Większość lasów nie jest udostępniona do grzybobrania.
Przestrzeganie tych reguł jest egzekwowane.
Krajobraz
72. Celem ochrony krajobrazu jest zachowanie lub odtwarzanie
krajobrazu naturalnego lub zharmonizowanego krajobrazu
kulturowego.
Cele zefiniowane w planie ochrony są zgodne z powyższym.
73. Potrzeba ochrony walorów widokowych jest ujęta w strategii
ochrony i jest jedną z przesłanek decyzji planistycznych
dotyczących poszczególnych fragmentów przestrzeni parku.
Walory wizualne starodrzewi są przesłanką przemawiającą za
ich zachowaniem i nie planowaniem w nich cięć.
Walory wizualne ekosystemów nieleśnych (w tym różnorodność
kwiatów, motyli, ważek itp. związanych z tymi ekosystemami)
są przesłanką za ich zachowaniem i zaprojektowaniem w nich
ochrony czynnej.
Żaden zabieg ochronny nie powoduje powstania drastycznych zmian
antropogenicznych w krajobrazie (np. zrębu zupełnego).
74. Istnienie elementów antropogenicznych w krajobrazie jest
ograniczane, chyba że stanowią istotny element krajobrazu
kulturowego.
Nie ustawia się tablic reklamowych, niespecyficznych tablic
informacyjnych, np. nawołujących do chronienia lasu przed
pożarem itp.
Oznakowanie dróg przeciwpożarowych i punktów czerpania wody
jest dokonywane możliwie dyskretnie i w zgodnie z tradycją
kulturową regionu.
Ustawianie tablic informacyjnych, drogowskazów itp. wynika
wyłącznie ze strategii udostępnienia i komunikacji społecznej
parku. Elementy te są lokalizowane i realizowane w sposób
dyskretny.
Istnieje i jest realizowana strategia stopniowej eliminacji z
krajobrazu innych, istniejących dysharmonijnych elementów
antropogenicznych, np. napowietrznych linii energetycznych.
Wartości kulturowe
75. Celem ochrony walorów kulturowych jest zachowanie i
kontynuacja wartości materialnych i niematerialnych.
Cele określone w planie ochrony są zgodne z powyższym.
Pojęcie "wartości kulturowych" nie jest ograniczone
do zabytków architektury ani do obiektów wpisanych do rejestru
zabytków. Obejmuje również tradycje, nazewnictwo miejscowe
itp., wraz z elementami współczesnymi i współczesnymi
procesami powstawania i rozwoju tradycji.
76. Materialne i niematerialne wartości kulturowe na terenie
parku są znane i chronione
Zabytki objęte ochroną prawną (wpisane do rejestru zabytków)
są chronione zgodnie z prawem.
Park wykazuje się inicjatywą w zakresie ochrony, uczytelnienia,
rekonstrukcji innych obiektów i miejsc stanowiących walory
kulturowe.
Specyficzne, lokalne zasady takiej ochrony, uczytelnienia,
rekonstrukcji itp. są elementem strategii ochrony parku i są
zgodne ze współczesną dobrą praktyką konserwatorską.
Park wykazuje się działaniami na rzecz zachowania,
popularyzacji lub podtrzymywania walorów kultury niematerialnej,
np. legend i podań miejscowych, tradycji, nazewnictwa
terenowego.
77. Zabiegi ochrony wartości kulturowych nie zagrażają w
istotny sposób innym elementom przyrody.
Ewentualne zagrożenia zostały rozważone podczas prac nad
strategią ochrony
Istnieją procedury zapewniające że ewentualne zagrożenia
zostaną rozważone jeszcze raz tuż przed wykonaniem zabiegu.
78. Elementem ochrony wartości kulturowych jest nie tylko
zachowanie, ale i kontynuacja tych wartości
Postać budynków i budowli, a także drobnych obiektów
architektonicznych (drogowskazy, tablice, wiaty, ogrodzenia itp.)
nawiązuje do architektury regionalnej i jest zgodna z tradycją
kulturową regionu.
Istnieje wzornik elementów architektury zgodnych z tradycją
kulturową regionu.
VII. Udostępnienie
79. Udostępnienie terenu parku do turystyki wynika ze strategii
ochrony parku oraz jest elementem regionalnej strategii rozwoju
zrównoważonej turystyki.
Istnieje lokalna lub regionalna strategia rozwoju zrównoważonej
turystyki powstała z inicjatywy lub przy partnerskim udziale
parku.
Jeżeli powyższe nie jest spełnione, istnieje wizja parku co do
kształtu takiej strategii.
Strategia ta jest spójna ze strategią ochrony parku.
Strategia ta uwzględnia wszystkie wymagania ochrony przyrody
parku.
Elementem tej strategii jest rozwój wysokiej jakości produktów
turystycznych, adresowanych do rozmaitych grup docelowych,
opartych na unikatowym doświadczeniu przyrody parku.
Elementem tej strategii jest dążenie do wyprowadzenia poza
granice parku realizacji produktów turystycznych które nie są
oparte na unikatowych wartościach parku.
80. Elementem strategii ochrony parku i regionalnej strategii
rozwoju zrównoważonej turystyki jest wizja, jakie rodzaje
turystyki powinny być preferowane na terenie parku. Park dąży
do realizacji tej wizji.
Struktura opłat za wstęp do parku preferuje pożądane rodzaje
i formy turystyki (także pożądaną wielkość grup, grupy
odbiorców, czas pobytu, porę roku itp.)
Polityka parku w dziedzinie informacji turystycznej i komunikacji
społecznej preferuje pożądane rodzaje i formy turystyki.
81. Udostępnienie parku umożliwia doświadczenie istotnych
wartości jego przyrody
Istnieją możliwości, choćby bardzo ograniczone i limitowane
ze względu na ochronę przyrody, zobaczenia i przeżycia
każdego elementu przyrody parku.
82. Udostępnienie parku nie szkodzi wartościom jego przyrody.
Granice możliwości udostępnienia parku są określone w
strategii i w planie ochrony parku, a działania parku mają na
celu, by nie były one przekraczane.
Formy, miejsca i sposoby udostępnienia parku wynikają ze
strategii ochrony parku i są zapisane w planie ochrony parku.
Formy, miejsca i sposoby udostępnienia uwzględniają
oczekiwania społeczne na tyle, na ile to możliwe bez szkody dla
przyrody parku.
W strategii ochrony określono progi liczbowe dopuszczalnego
udostępnienia poszczególnych miejsc i elementów
infrastruktury. Pojemność turystyczna parku jako całości
została wyliczona jako nie większa od sumy pojemności
wszystkich miejsc dostępnych dla turystów.
Progi te nie są przekraczane.
W przypadku zbliżania się poziomu ruchu turystycznego do
wartości progowych, park może wykazać się inicjatywą na
rzecz zapobiegania przekroczeniu progów - np. w formie
propozycji alternatywnych, kształtowania struktury opłat itp.
W strategii ochrony określono, jakie zmiany w przyrodzie parku
pod wpływem ruchu turystycznego są dopuszczalne, a jakie nie.
Przestrzeń parku jest podzielona na strefo o różnym stopniu
dostępności.
Reguły udostępnienia są jasne i sprawiedliwe.
Istnieją miejsca niedostępne bądź dostępne w bardzo
ograniczonym zakresie.
83. Udostępnienie parku nie zwiększa antropopresji na rdzeniowe
części parku.
W strategii i planie ochrony nie jest zaplanowana realizacja
elementów infrastruktury które działając jako
"atraktory" zwiększałyby presję turystyczną na
najbardziej wrażliwe miejsca w parku.
W strategii i planie ochrony przewidziano działania na rzecz
odciążenia najbardziej narażonych na presję turystyczną
fragmentów parku (np. obiekty o charakterze buforowym).
84. Park prowadzi edukację ekologiczną, skutecznie wpływając
na kształtowanie się postaw wobec przyrody.
Park ma ofertę edukacyjną, zróżnicowaną i skierowaną do
różnych grup społecznych.
Oferta ta jest spójna ze strategią komunikacji społecznej.
Oferta ta nie pomija żadnej z grup (np. dorosłych, osób
szczególnie zainteresowanych przyrodą)
Oferta ta jest aktywnie propagowana w regionie i wśród osób
odwiedzających park.
85. Działania parku w zakresie edukacji ekologicznej nie
szkodzą wartościom przyrodniczym parku.
Niespecyficzna (tzn. nie korzystająca z unikatowych cech i
wartości parku) edukacja ekologiczna nie jest realizowana w
rdzeniowych częściach parku.
Oferta edukacyjna parku obejmuje również działania nie
korzystające z terenu parku.
86. Park ma system recepcyjny spójny ze strategią komunikacji
społecznej i udostępnienia parku
Istnieje centrum obsługi zwiedzających lub sieć punktów
recepcyjno-informacyjnych
Ich organizacja i umiejscowienie wynika ze strategii
udostępnienia parku.
Program działania centrum lub punktów jest spójny ze
strategią komunikacji społecznej.
Funkcjonowanie centrum lub punktów (umiejscowienie, godziny
otwarcia, personel i jego kwalifikacje) są odpowiednie do
rodzajów turystyki które park chce preferować, zgodnie ze
strategią udostępnienia.
W centrum lub punktach jest dostępna pełna i wyczerpująca
informacja o parku.
Informacja ta jest dostępna także w podstawowych językach
obcych.
87. Ruch turystyczny w parku jest wykorzystany jako nośnik idei
parku.
Strategia komunikacji społecznej parku identyfikuje grupy
socjologiczne turystów i przewiduje komunikację z
poszczególnymi grupami, używając specyficznych środków i
mediów la każdej z nich.
Komunikacja ta jest skutecznie realizowana, służąc przekazaniu
każdemu zasadniczej idei parku.
Żadna osoba odwiedzająca park nie pozostaje poza zasięgiem
oddziaływania tej komunikacji.
VIII. Infrastruktura i sposoby użytkowania gruntów obcych
88. Infrastruktura parku dobrze służy funkcjonowaniu parku i
jego ochronie i nie szkodzi przyrodzie parku.
Sieć dróg leśnych, lokalizacja budynków i osad, lokalizacja
szkółek leśnych, ośrodków zarybieniowych itp. została
przeanalizowana pod kątem ich roli w funkcjonowaniu parku.
W analizie tej rozważono również rozwiązania alternatywne,
polegające na realizacji niektórych zadań w formie usług
zewnętrznych.
Każdy istniejący element infrastruktury został oceniony pod
kątem jego ewentualnego wpływu na wartości przyrodnicze i
kulturowe parku. W przypadku elementów negatywnie
wpływających, w planie ochrony ujęto je jako zagrożenia i
zaplanowano ich eliminację lub minimalizację wpływu.
Ewentualna lokalizacja każdego nowego elementu infrastruktury
parku jest poprzedzana niewątpliwym wykazaniem, że nie wpłynie
on negatywnie na przyrodę i nie zaburzy walorów krajobrazowych.
Elementy infrastruktury z wyjątkiem ewentualnych szlaków
turystycznych są eliminowane z obszarów ochrony ścisłej i ich
bezpośredniego sąsiedztwa.
Sieć dróg wewnętrznych parku jest kształtowana w sposób
uwzględniający zachowanie niedostępności pewnych fragmentów
przestrzeni parku.
W wyniku powyższej analizy powstała wizja optymalizacji
infrastruktury parku, będąca elementem strategii ochrony parku.
89. Infrastruktura służąca udostępnieniu parku służy
realizacji strategii udostępnienia.
Lokalizacja elementów infrastruktury udostępniającej park jest
dokładnie zgodna ze strategią udostępnienia i z niej wynika.
90. Obca infrastruktura nie wpływa szkodliwie na ochronę parku
Każdy istniejący element infrastruktury został oceniony pod
kątem jego ewentualnego wpływu na wartości przyrodnicze i
kulturowe parku. W przypadku elementów negatywnie
wpływających, w planie ochrony ujęto je jako zagrożenia i
zaplanowano ich eliminację lub minimalizację wpływu, z
zachowaniem zasad sprawiedliwego traktowania właściciela.
Ewentualna lokalizacja każdego nowego elementu infrastruktury
jest dopuszczana tylko pod warunkiem, że służy on celom parku
lub prowadzeniu gospodarstwa rolnego i leśnego i poprzedzana
niewątpliwym wykazaniem, że nie wpłynie on negatywnie na
przyrodę i nie zaburzy walorów krajobrazowych.
91. Zagrożenia wynikające z istnienia, funkcjonowania lub
planowania nowych elementów infrastruktury są eliminowane lub
minimalizowane.
Wszystkie takie ewentualne zagrożenia są zidentyfikowane w
strategii i planie ochrony parku.
Jeżeli w strategii i planie ochrony zidentyfikowano takie
zagrożenia i zaproponowano sposoby przeciwdziałania im, to
wynikające z nich zalecenia są ujęte w rozdziale
"ustalenia do miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego" planu ochrony parku.
Nie są uzgadniane miejscowe plany zagospodarowania
przestrzennego sprzeczne z tymi ustaleniami.
92. Formy realizacji elementów infrastruktury minimalizują jej
wpływ na przyrodę i wartości krajobrazowe.
Użycie materiałów obcych w naturalnym środowisku (betonowe,
asfaltowe,, żużlowe nawierzchnie dróg, betonowe przepusty,
blaszane lub plastikowe tablice itp.) jest minimalizowane i
ograniczone do dobrze uzasadnionych, koniecznych przypadków.
Wpływ elementów infrastruktury na środowisko jest
minimalizowany przez zastosowanie najlepszych dostępnych
rozwiązań i technologii oszczędności wody, energii,
oczyszczania ścieków, przepławek dla ryb itp.
park stosuje powyższe we własnych elementach infrastruktury i
na zasadzie partnerstwa wspiera zastosowanie takich rozwiązań w
obcych elementach na swoim terenie.
Wpływ liniowych elementów infrastruktury stanowiących bariery
ekologiczne jest minimalizowany przez budowę skutecznych
przejść dla zwierząt itp.
93. Zagrożenia wynikające ze sposobu użytkowania gruntów
obcych lub zmiany tego sposobu są eliminowane lub
minimalizowane.
Wszystkie takie ewentualne zagrożenia są zidentyfikowane w
strategii i planie ochrony parku.
Jeżeli w strategii i planie ochrony zidentyfikowano takie
zagrożenia i zaproponowano sposoby przeciwdziałania im, to
wynikające z nich zalecenia są ujęte w rozdziale
"ustalenia do miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego" planu ochrony parku.
Nie są uzgadniane miejscowe plany zagospodarowania
przestrzennego sprzeczne z tymi ustaleniami. Nie jest uzgadniana
zmiana sposobu użytkowania gruntu sprzeczna z tymi ustaleniami.
Potrzeby ochrony przyrody na gruntach obcych są zidentyfikowane
w strategii ochrony parku i ujęte w programie działań na
obszarach ochrony krajobrazowej w planie ochrony parku.
IX. Organizacja, informacja, bieżące działanie
94. Działania parku w zakresie ochrony przyrody są jawne,
przejrzyste, publiczne wyjaśnione.
Strategia ochrony, plan ochrony i bieżące analizy
działalności parku są publicznie dostępne bez przeszkód,
zgodnie z przepisami prawnymi dotyczącymi informacji publicznej.
Dostęp ten jest ułatwiany, np. przez elektroniczną publikację
powyższych materiałów.
Park wykazuje się działaniami na rzecz popularyzacji swojej
strategii ochrony, skierowanymi do różnych grup adresatów.
Działania parku, które mogą być niezrozumiałe i budzić
negatywny odbiór społeczny (np. wycinanie drzew) są
objaśniane, np. w formie kampanii medialnej bądź tablic
informacyjnych.
Informacja o bieżącej działalności parku (wydarzenia,
aktualności, podejmowane działania i inicjatywy) jest aktywnie
rozpowszechniana i popularyzowana, z uwzględnieniem grup
docelowych jej adresatów (np. strona internetowa, gazeta parku)
95. Struktura zatrudnienia zapewnia realizację priorytetów
określonych w strategii ochrony parku.
Proporcje liczny pracowników merytorycznych do pracowników
administracji i obsługi są rozsądne.
Braki kadrowe nie są barierą w realizacji strategii ochrony
parku.
Jeżeli powyższe nie jest spełnione, polityka kadrowa jest
oparta na priorytecie zasobów ludzkich niezbędnych do ochrony
nad zasobami ludzkimi niezbędnymi do administracji i obsługi.
Kwalifikacje pracowników parku nie są barierą w realizacji
strategii ochrony parku.
Jeżeli powyższe nie jest spełnione, istnieje i jest
realizowana strategia odpowiedniego kształtowania tych
kwalifikacji, przewidująca konkretne ramy czasowe.
Wszyscy pracownicy parku znają i akceptują strategię ochrony
parku w zakresie odpowiednim do swojego zakresu obowiązków.
Wszyscy pracownicy parku mogący swoimi działaniami wpłynąć
na cenne elementy przyrody potrafią rozpoznać te elementy.
Istnieją analizy uzasadniające, że aktualna struktura
zatrudnienia ma przewagę nad alternatywnymi rozwiązaniami, np.
częściową prywatyzacją usług, zlecaniem obsługi
administracyjnej podmiotom zewnętrznym itp.
96. Rada Parku jest sprawnie działającym organem doradczym
Członkowie Rady Parku są osobami działającymi na rzecz
ochrony przyrody.
W skład Rady wchodzą przedstawiciele istotnych w regionie
organizacji społecznych działających na rzecz ochrony
przyrody.
Sprawy istotne dla Parku, w tym przede wszystkim projekty planów
i działań ochronnych, są przedkładane do przedyskutowania i
zaopiniowania przez Radę.
Członkowie Rady podczas udziału w jej pracach doradzają
dyrektorowi parku zgodnie ze swoją najlepszą wiedzą i
doświadczeniem; nie będąc związani stanowiskiem instytucji
zatrudniających ich na co dzień.
97. Gospodarka finansowa zapewnia realizację priorytetów
określonych w strategii ochrony parku.
Proporcja kosztów ochrony walorów parku do kosztów
administracji i zarządu jest rozsądna.
Realizacja potrzebnych i przewidzianych w strategii ochrony
działań nie jest ograniczona przez brak środków finansowych.
Jeżeli powyższe nie jest spełnione, park może wykazać się
kompetentnymi i wielopłaszczyznowymi staraniami o uzyskanie
potrzebnych środków z innych źródeł.
Starania te dotyczą w pierwszym rzędzie środków na
niezbędną ochronę walorów parku, a dopiero w drugim rzędzie
środków na ew. rozbudowę infrastruktury, edukację
ekologiczną itp.
98. Sposób gospodarowania majątkiem jest racjonalny.
Zasoby budynków, samochodów, urządzeń są utrzymane na
poziomie niezbędnym do realizacji ochrony walorów parku.
Koszty utrzymania i eksploatacji tych zasobów pozostają w
rozsądnej proporcji do ogólnych kosztów działalności parku.
Zasoby budynków, samochodów, urządzeń są racjonalnie
wykorzystane.
Istnieją analizy uzasadniające, że stosowane sposoby
gospodarowania majątkiem maja przewagę nad alternatywnymi
sposobami, np. częściową jego prywatyzacją.
99. Działania parku nie nasuwają żadnych wątpliwości
etycznych.
Park nie korzysta z profitów od osób lub instytucji z którymi
znajduje się bądź potencjalnie może się znaleźć w
konflikcie na tle ochrony przyrody.
Park nie osiąga profitów z udostępniania swojego terenu, za
wyjątkiem ewentualnego pobierania opłat za korzystanie z
wartości parku przewidzianych ustawą. Dotyczy np.
udostępniania terenu do filmowania, fotografowania, imprez
masowych itp.
Pracownicy parku podejmujący w ramach swych obowiązków
służbowych decyzje mające wpływ na ochronę parku nie są
zaangażowani w żadne przedsięwzięcia mogące budzić
podejrzenie konfliktu interesów z ochroną przyrody.
Osoby od których park jest zależny (pracownicy instytucji
zwierzchnich, członkowie Rady parku, pracownicy firm z którymi
park jest związany kontaktami) nie korzystają w celach
prywatnych z żadnych przywilejów dotyczących używania
zasobów przyrody parku (polowania w parku, prawo wjazdu
samochodem itp.).
X. Monitoring i ocena
100. Realizacja planu ochrony i skuteczność ochrony jest
monitorowana, a rezultaty tego monitoringu są wykorzystwane w
planowaniu i realizacji ochrony.
W strategii ochrony parku zapisano, co należy obowiązkowo
monitorować, gdzie i w jaki sposób, a także jak należy
reagować na wyniki tego monitoringu.
Procedury te są realistyczne
Procedury te są rzeczywiście realizowane
Park ma struktury gromadzące wyniki monitoringu i zdolne do ich
analizowania.
Park ma struktury zdolne do doraźnej oceny stanu przedmiotów
ochrony metodami naukowymi.
Corocznie jest oceniane zaawansowanie realizacji strategii
ochrony.
Regularnie jest oceniana skuteczność ochrony, tzn. stan
przedmiotów ochrony.
Wyniki monitoringu i ich przetworzenia, a także innych ocen są
jawne i publicznie dostępne