Klub Przyrodników

10 listopada 2015 r. Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Białymstoku przedstawiła do konsultacji społecznych propozycję aneksowania planu urządzenia lasu dla nadleśnictwa Białowieża w Puszczy Białowieskiej, wraz z prognozą oddziaływania aneksu do PUL na środowisko:

bip.lasy.gov.pl/pl/bip/dg/rdlp_bialystok/plan_urzadzenia_lasu

RDLP oczekuje na uwagi społeczeństwa do projektu w ciągu 21 dni, czyli do 1 grudnia 2015 r. Ewentualne uwagi zostaną rozważone przez RDLP, zorganizowana też zostanie dyskusja publiczna w postaci tzw. Komisji Projektu Planu. Opinię o projekcie planu będzie musiał wyrazić RDOŚ i Państwowy Inspektor Sanitarny, a następnie Lasy Państwowe skierują projekt aneksu do planu urządzenia lasu do Ministra Środowiska w celu zatwierdzenia.

Nadleśnictwo Białowieża jest (obok nadleśnictw Browsk i Hajnówka) jednym z trzech nadleśnictw Puszczy Białowieskiej. Dla wszystkich trzech nadleśnictw Puszczy 9 października 2012 r. zostały zatwierdzone plany urządzenia lasu na lata 2012-2011, zakładające daleko idące ograniczenia cięć, w tym wyłączenie z działań gospodarczo-leśnych: wszystkich drzewostanów zawierających w składzie gatunkowym drzewa ponad 100-letnie, wszystkich drzewostanów na siedliskach hydrogenicznych (Bb, BMb, Bw, BMw, LMw, Lw, Ol, OlJ), drzewostanów brzozowych i osikowych powyżej 60 lat, a także drzewostanów stanowiących naturalne połączenia ekologiczne między siedliskami hydrogenicznymi i obszarami ochrony rezerwatowej. Plany te zakładały, że z drzewostanów Puszczy Białowieskiej zostanie w ciągu 10 lat pozyskane łącznie 485 tys. m3 drewna (tzw. grubizny netto), z czego na Nadleśnictwo Białowieża miało przypadać 63,5 tys. m3 (0,8 tys. m3 w cięciach rębnych i 62,7 tys. m3 w cięciach przedrębnych). W wyniku wyłączenia znacznej części drzewostanów z cięć, działania gospodarze miały być prowadzone tylko na 2482 ha = 20,74% powierzchni lasów nadleśnictwa Białowieża.

Zatwierdzone w 2012 r. plany urządzenia lasu były postrzegane przez przyrodników jako rozwiązanie zapewniające rozsądną ochronę wartości przyrodniczych Puszczy Białowieskiej, także w części zarządzanej przez Lasy Państwowe. Przez niecałe 4 lata realizacji planu (do września 2015 r.), nadleśnictwo Białowieża wycięło jednak 187 % dziesięcioletniego etatu użytkowania rębnego i 139% szacowanego etatu użytkowania przedrębnego przewidzianego na całe dziesięciolecie (odpowiednio: 1,4 tys. m3 i 87,2 tys. m3, łącznie 88,6 tys. m3).

Potrzebę obecnego aneksowania planu i zwiększenia pozyskania drewna RDLP uzasadnia gradacją kornika drukarza i jego wpływem na drzewostany. Dokonano lustracji terenowej, stwierdzając że ok. 1500 ha drzewostanów w nadleśnictwie Białowieża jest "uszkodzonych z ubytkiem masy" lub "uszkodzonych" (przez co Autorzy ekspertyzy rozumieją odpowiednio: obecność drzew martwych w ilości > 5% drzew w drzewostanie oraz objawy żeru kornika na > 5% drzew w drzewostanie), przy czym drzew martwych jest najwięcej w starszych drzewostanach. Przy pesymistycznym założeniu trwania gradacji przez cały 2016 i 2017 r., Autorzy zakładają że biomasa świerków, które zamarłyby w wyniku gradacji, mogłaby wynieść od 65 tys. do 250 tys. m3.

Proponowany aneks przewiduje wycięcie w nadleśnictwie Białowieża, "w celu przeciwdziałania dalszemu rozpadowi drzewostanów z udziałem świerka", w ciągu 6 lat pozostałych do 2021 r., dodatkowo 317,9 tys. m3 grubizny netto (375 tys. m3 brutto, czyli 150-570% szacowanej ilości świerków, jaka zamarłaby wskutek gradacji kornika). Roczne pozyskanie drewna w latach 2016-2021 miałoby być ponad ośmiokrotnie większe, niż zaplanowane w aktualnym planie urządzenia lasu, a łączne pozyskanie w dziesięcioleciu wyniosłoby 406,5 tys. m3 (6,5 raza więcej, niż przewidywano dla nadleśnictwa w aktualnie obowiązującym planie). Niemal 200 tys. m3 miałoby być pozyskane w cięciach rębnych, realizowanych w większości rębniami stopniowymi (IVd), ale także cięciami zupełnymi (rębnie Ia, Ib, IIIa), które od dawna w Puszczy Białowieskiej nie były niemal w ogóle stosowane. Cięciami rębnymi lub przedrębnymi maja zostać objęte drzewostany o powierzchni ponad 6600 ha. Jak stwierdzono w samej ekspertyzie, "Skutkuje to potrzebą ingerencji również w drzewostany, które w [aktualnie obowiązującym] PUL są wyłączone z użytkowania jak: drzewostany ponad stuletnie, stanowiące ostoje zwierząt podlegających ochronie gatunkowej, czy siedliska priorytetowe (91D0, 91E0, 91I0)". Cięcia rębne zaplanowano nie tylko w drzewostanach z panującym świerkiem, ale także w drzewostanach z panująca sosną, dębem, brzozą, niekiedy 150-200 letnimi. Cięcia przedrębne zaprojektowano także w drzewostanach z panującymi: dębem, jesionem, olszą, sosną, brzozą, grabem, lipą, niekiedy ponad 200-letnimi. Dla ochrony chrząszczy saproksylicznych, dzięciołów, włochatki, sóweczki, siniaka i innych ptaków przewidziano działania minimalizujące skutki cięć w postaci: pozostawiania kęp starodrzewu złożone z drzew żywych (o ile takie będą występowały) i martwych (np. w proporcji 50/50) o nienaruszonej strukturze i wielkości ok. 5% powierzchni poddanej cięciom; pozostawiania drzew dziuplastych oraz pozostawiania 1-2 osin na ha lasu do naturalnej śmierci, a dla ogólnej ochrony środowiska przyrodniczego Puszczy – stosowanie bioolei w pilarkach, unikanie nadmiernego niszczenia runa itp.

Projekt planu nie przewiduje cięć w rezerwatach przyrody (nie jest jednak wykluczone, że leśnicy będą takie cięcia realizować dodatkowo poza planem – jako tzw. działania dla ochrony bezpieczeństwa powszechnego, albo na podstawie ustanawianych przez RDOŚ zadań ochronnych lub planu ochrony dla rezerwatów). Zakłada jednak cięcia we wszystkich kategoriach drzewostanów, które dotychczas były wyłączone z zabiegów własnymi decyzjami Lasów Państwowych – zarówno w drzewostanach "ponad 100-letnich", jak i w drzewostanach na siedliskach hydrogenicznych (także w borach bagiennych i w łęgach, czyli w siedliskach przyrodniczych 91Do i 91E0, choć tylko cięcia przedrębne) oraz w strefach ochrony gatunków chronionych.

Według przedstawionej prognozy oddziaływania na środowisko, planowane cięcia wpłyną generalnie pozytywnie na środowisko i przyrodę Puszczy Białowieskiej. W szczególności pozytywnie wpłyną na grądy, obecnie zagrożone przez "ponadnormatywny opad substancji organicznej, prowadzący do zakwaszenia wierzchnich warstw gleby, wód powierzchniowych a nawet wód gruntowych", nie wpłyną negatywnie na łęgi, bory ani świerczyny bagienne; mogą wprawdzie chwilowo wpłynąć negatywnie na gatunki owadów i ptaków związane z martwymi drzewami, ale w związku z pozostawieniem części drzew wpływ ten będzie nieistotny, a w dłuższej perspektywie czasowej będzie więc korzystny ponieważ efektem planowanych cięć ma być zatrzymanie zjawiska rozpadu drzewostanów, będących siedliskami wszystkich tych gatunków. Zdaniem Autorów, o ile zostanie zachowana zasada realizacji cięć w strefach ochronnych ptaków poza sezonem lęgowym , to realizacja planowanych cięć nie będzie miała znacząco negatywnego wpływu na przedmioty ochrony obszaru Natura 2000. Udział drzewostanów VIII i wyższych klas wieku (ponad 140-letnich) w nadleśnictwie zmniejszy się z 1438 ha do 940 ha, tj. o ponad 1/3, wzrośnie za to powierzchnia drzewostanów w młodych klasach wieku, których dotychczasowy brak w Puszczy Białowieskiej Autorzy prognozy określają jako "niepokojący".

Dla dwóch pozostałych nadleśnictw Puszczy Białowieskiej projekty podobnych aneksów nie zostały jeszcze ogłoszone, są jednak opracowywane.