Klub Przyrodników

Równocześnie z Zarządzeniem nr 29, o którym informowaliśmy w poprzedniej wiadomości, Dyrektor Generalny Lasów Państwowych wydał 14 czerwca 2016 r. Decyzję nr 336, będącą pierwszym przykładem decyzji, na jakich ma być oparta „inwentaryzacja wskaźnikowa” – tj. Puszcza Białowieska jest pierwszym „zgrupowaniem nadleśnictw” poddawanym takiej inwentaryzacji. Kolejnymi mają być lasy karpackie w RDLP Krosno oraz lasy otaczające Trójmiasto.

Decyzja (146 str., 17MB) jest dostępna na:
bip.lasy.gov.pl/pl/bip/px_~decyzja_336_2016.pdf?page_opener=http%3A%2F%2Fbip.lasy.gov.pl%2Fpl%2Fbip%2Furegulowania_wewnetrzne

Załącznikiem nr 1 do decyzji są kopie uzyskanych przez Lasy Państwowe zezwoleń na odstępstwa od zakazów ochrony przyrody. W szczególności: Minister Środowiska, GDOŚ i RDOŚ zezwolili Lasom, zarówno na terenach zarządzanych przez Lasy, jak i w Białowieskim Parku Narodowym, w tym w rezerwacie ścisłym, na odstępstwa od ochrony gatunkowej na rzadko wcześniej spotykaną skalę: w szczególności w zakresie: niszczenia siedlisk zgniotka szkarłatnego i cynobrowego, ponurka Schneidera, zgłębka bruzdkowanego, pachnicy; zabijanie chronionych gatunków biegaczowatych w ponad 1000 pułapkach Barbera z glikolem, zrywanie roślin chronionych w związku z wykonywaniem zdjęć fitosocjologicznych (także np. skrajnie rzadkich: podejźrzona marunowego czy kukuczki kapturkowatej).
Wynikająca z decyzji metodyka prac inwentaryzacyjnych, ujęta jako załącznik nr 2, jest następująca:

1. Założono wyznaczenie w Puszczy, w siatce kwadratów 650x650 m, ok. 1440 powierzchni kołowych po 400m2 (na załączonej mapie jest ich jednak ok. 1200), z tego ok. 200 w Białowieskim Parku Narodowym. Ok. ¼ z nich to powierzchnie już wcześniej założone w ramach projektu LIFE prowadzonego przez IBL. Lokalizacja środków powierzchni jest stabilizowana palikami drewnianymi di domierzana do trzech drzew. Metoda zakłada możliwość dogęszczania powierzchni w toku prac w małopowierzchniowych i rzadkich siedliskach przyrodniczych. Postanowiono, że w promieniu 100 m od środków tych powierzchni od wiosny do jesieni 2016 r. nie wolno wykonywać prac gospodarczych, by nie zaburzyło to obserwacji.

2. Ok. 100 osobowy zespół inwentaryzatorów-fitosocjologów/taksatorów został zbudowany z pracowników Lasów Państwowych z całej Polski, legitymujących się wg ich przełożonych wiedzą i doświadczeniem w zakresie badań fitosocjologicznych, umiejętnością identyfikowania (rozpoznawania) gatunków roślin i zwierząt, w tym gatunków awifauny, lub umiejętnością dokonywania szeroko rozumianej taksacji urządzeniowej lasu. Umiejętności te były weryfikowane przez telefoniczne rozmowy kwalifikacyjne, a następnie Koordynator inwentaryzacji „doprowadził do zaproszenia pracowników jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych do przybycia do wskazanego miejsca w Białowieży”. Współpracę naukową zapewnia Instytut Badawczy Leśnictwa.
Rośliny, których rozpoznanie przekracza możliwości drużyn inwentaryzacyjnych, mają być zebrane do plastikowego woreczka i pojemnika i oznaczone w warunkach laboratoryjnych. Właśnie w tym celu Lasy wystąpiły, a RDOŚ wydał blankietowe zezwolenia na zrywanie nieokreślonej ilości roślin chronionych, których wykonujący zdjęcie nie potrafią rozpoznać – na ich liście znajdują się m. in. takie gatunki, jak mącznica lekarska, lilia złotogłów, czosnek niedźwiedzi, pomocnik baldaszkowaty, kocanki piaskowe czy modrzewnica zwyczajna.

3. Wykaz inwentaryzowanych gatunków wskaźnikowych jest pustą tabelą. Klucz do budowy ich wykazu zakłada, że w każdym typie roślinności poszukiwane będą typowe dla poszczególnych faz rozwojowych (ustalanych na podstawie… średniej biomasy osobniczej biegaczowatych) gatunki „wierne”, „typowe dla starych lasów”, „końca łańcucha przepływu materii, energii i informacji”, „o specyficznych funkcjach wskaźnikowych” oraz „inne o funkcjach wskaźnikowych”.

4. Dwukrotnie, wiosną i latem, na każdej powierzchni kołowej ma być wykonane zdjęcie fitosocjologiczne. Z sąsiedztwa powierzchni będą pobrane próbki ścioły i próbki glebowe. Na powierzchniach kołowych zostaną przeprowadzone pomiary dendrometryczne i taksacja drewna martwego.

5. Latem cale wydzielenia leśne z powierzchniami mają być poddane „oględzinom uzupełniającym”, w celu uzupełniającej inwentaryzacji „gatunków wskaźnikowych”, lokalizacji „elementów dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego” oraz „profesjonalizacji modelu kanadyjskiego szacowania zawartości węgla w poszczególnych częściach lasu”.

6. Na każdej powierzchni miały zostać założone pułapki Barbera z trucizną – glikolem etylenowym; do zbioru organizmów naziemnych. Wskutek sprzeciwu Białowieskiego Parku Narodowego, ich liczba w obszarze ochrony ścisłej BPN została jednak ograniczona do 30.

7. Lasy zlecą Instytutowi Badawczemu Leśnictwa w całej Puszczy inwentaryzację „dwunastoptaka”, tj. dzięcioła trójpalczastego, dzięcioła białogrzbietego, żurawia, orlika krzykliwego, bociana czarnego, bielika, puchacza, cietrzewia, włochatki, sóweczki, muchołówki białoszyjnej i muchołówki małej, którym „przypadła rola głównych organizmów wskaźnikowych końca łańcucha”. Inwentaryzacja dzięciołów polega jednak na przeprowadzeniu wyrywkowych badań tylko dzięcioła trójpalczastego tylko w nadleśnictwie Białowieża i w rezerwacie ścisłym BPN, a następnie o skorygowaniu tymi wynikami wcześniej posiadanych przez Lasy Państwowe danych o obu gatunkach z 2014-2015 r. Inwentaryzacja żurawia polegała na wiosennych nasłuchach porannych z 59 punktów i następnie aktywnym wyszukiwaniu usłyszanych osobników żurawia. Metodą inwentaryzacji orlika, bociana czarnego, bielika , puchacza są oględziny wcześniej znanych gniazd. Inwentaryzacja cietrzewia jest ograniczona do sprawdzenia że go nie ma w miejscach skąd był historycznie podawany. Inwentaryzacja włochatki i sóweczki polega na wabieniu i nasłuchach z ok. 1,5 tys. punktów, a muchołówek – na nasłuchach na jednym 25 km transekcie.

8. W ok. 1000 wydzieleniach (tych, w których wypadły powierzchnie kołowe) zgniotek cynobrowy oraz zgniotek szkarłatny oraz ponurek Schneidera (metodą odspajania po 1m2 kory z 10 martwych drzew w wydzieleniu, a w badaniach jesiennych – na odspajaniu całej kory z 10 drzew), a w całej Puszczy – pachnica (metoda wabienia feromonowego). W nadleśnictwie Białowieża będą „weryfikowane” stanowiska zglębka bruzdkowanego i prowadzone poszukiwania kozioroga dębosza.

9. W całej Puszczy będzie wyszukiwanie obiektów kulturowych, w tym obiektów archeologicznych w oparciu o dane LIDAR, w celu udowodnienia historycznej aktywności ludzkiej.

10. Powstanie raport oceniający plan zadań ochronnych obowiązujący obecnie dla obszaru Natura 2000 Puszcza Białowieska – mający wskazywać i odnosić się do „stwierdzonych niezgodności między faktycznie występującymi siedliskami przyrodniczymi oraz gatunkami naturowymi i ich siedliskami a danymi zawartymi w Standardowych Formularzu Danych obszaru Natura 2000”, a także do „ewentualnych ewidentnych rozbieżności między planem zadań ochronnych a oceną naturalności biologicznej danego krajobrazu leśnego”.
W szczególności przeprowadzona zostanie „weryfikacja” siedmiu gatunków naturowych motyli oraz wazki zalotki większej, a także stanowisk płazów. Przeprowadzona zostanie inwentaryzacja mopka metodą rejestracji ultradźwiękowej na transektach liniowych, uzupełnioną o odłowy w sieci oraz kontrole drewnianych budynków (poszukiwanie kolonii).