SPRAWA OBWODNICY KILKENNY
W sprawie C‑461/17 (obwodnica Kilkenny) Trybunał odpowiedział na kilka pytań prejudycjalnych sądu irlandzkiego. Sprawa dotyczyła budowy ok. 1,5 km jednojezdniowej drogi – obwodnicy miasta Kilkenny, przecinającej dolinę rzeki Nore w Irlandii, uznanej za ptasi i siedliskowy obszar Natura 2000. Pytania dotyczyły interpretacji art. 6.3 dyrektywy siedliskowej (oceny oddziaływania na Naturę 2000) oraz art. 5.1 i 5.3 dyrektywy EIA (ogólnej oceny oddziaływania na środowisko).
Trybunał na podstawie wcześniejszego orzecznictwa przypomniał, że:
- Przeprowadzona ocena musi zawierać wyczerpujące, dokładne i ostateczne spostrzeżenia i wnioski, rozwiewające wszelkie racjonalne wątpliwości naukowe w odniesieniu do skutków zamierzonych robót dla danego obszaru chronionego. Przy braku dostatecznie pewnych ustaleń, które rozwiewałyby wszelkie racjonalne wątpliwości, oceny nie można uznać za „odpowiednią” w rozumieniu art. 6 ust. 3 dyrektywy siedliskowej.
- Musi zostać zachowany właściwy stan ochrony tego terenu, co wymaga zapewnienia trwałego utrzymania cech danego terenu istotnych dla przedmiotów ochrony wymienionych w SDF.
- Warunkiem „właściwej oceny” wymaganej przez art. 6.3 dyrektywy siedliskowej jest odpowiednia naukowo i aktualna terenowa inwentaryzacja przedmiotów ochrony w obszarze Natura 2000;
- Gatunki i siedliska niebędące bezpośrednio przedmiotami ochrony, jak również gatunki i siedliska przyrodnicze poza obszarem Natura 2000 muszą być wzięte pod uwagę w ocenie jeżeli oddziaływanie na nie mogłoby wpłynąć niekorzystnie na cele ochrony obszaru Natura 2000 (np. siedliska lub gatunki które są niezbędne dla ochrony typów siedlisk i gatunków ujętych w SDF, np. gatunki typowe siedlisk przyrodniczych; siedliska poza obszarem Natura 2000 używane przez gatunki z obszaru);
- Zezwolenie na inwestycję będące wynikiem oceny oddziaływania na Naturę 2000 nie może pozostawiać niedookreślonych aspektów mogących być powodem wpływu na obszar. Do późniejszej decyzji wykonawcy można pozostawić jedynie parametry, co do których nie ma żadnych wątpliwości naukowych, że ich skutki nie mogą wpłynąć niekorzystnie na teren;
- Przepisy dyrektywy EIA wymagają od inwestora dostarczenia informacji określających wyraźnie znaczące skutki jego przedsięwzięcia dla wszystkich gatunków wskazanych w raporcie o oddziaływaniu na środowisko;
- Inwestor zobowiązany jest dostarczyć informacje dotyczące skutków środowiskowych zarówno przyjętego rozwiązania, jak i każdego z zasadniczych rozwiązań alternatywnych przez siebie zbadanych, jak też powody swojego wyboru, uwzględniającego co najmniej ich skutki dla środowiska, nawet w wypadku odrzucenia danego rozwiązania alternatywnego na wczesnym etapie.
W połączonych sprawach C-293/17 i C-294/17 Trybunał odpowiedział na pytania prejudycjalne holenderskiej Rady Stanu. Sprawa dotyczyła systemowo udzielania zezwoleń na działalność rolniczą, która prowadzi do depozycji azotu na obszarach Natura 2000. W Holandii eutrofizacja spowodowana azotem ze źródeł rolniczych jest problemem 70% obszarów Natura 2000. Opracowano krajowy plan zaradczy, wymagający zgłaszania lub uzyskiwania zezwoleń na przedsięwzięcia zwiększające dopływ azotu ze źródeł rolniczych (zależnie od wartości progowych tego zwiększenia) i uwzględniający możliwość nakazywania działań łagodzących. Plan ten poddany był strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko i na obszary Natura 2000, obejmującej także wymogi konkretnych obszarów Natura 2000. Sporne jednak jest, czy wydawane na jego podstawie zezwolenia na przedsięwzięcia rolnicze muszą jeszcze podlegać odrębnie ocenie oddziaływania na obszar Natura 2000. Sporne także jest, czy sama działalność polegająca na organizacji pastwisk i wypasie bydła oraz nawożeniu gruntów wymaga oceny oddziaływania na obszary Natura 2000.
Trybunał orzekł, że:
- Działania wypasu bydła i nawożenia gruntów w obszarach Natura 2000 lub w ich pobliżu można zakwalifikować jako „przedsięwzięcie” w rozumieniu art. 6.3 dyrektywy siedliskowej, nawet jeśli działania te w zakresie, w jakim nie stanowią fizycznej interwencji w otoczeniu naturalnym, nie stanowią „przedsięwzięcia” w rozumieniu dyrektywy OOŚ;
- Regularne, ciągłe, niezmienne co do lokalizacji nawożenie gruntów kontynuowane od czasów sprzed wejścia w życie ochrony na podstawie dyrektywy siedliskowej może być traktowane jako jedno przedsięwzięcie, niewymagające w związku z tym oceny w trybie art. 6.3 dyrektywy. Jednak, wchodzi mimo to w zakres stosowania art. 6 ust. 2 tej dyrektywy, tj. działalność taka jest zgodna z dyrektywą tylko wówczas, gdy jest zagwarantowane, że nie powoduje ona zakłócenia mogącego w istotny sposób oddziaływać na cele tej dyrektywy, w szczególności na jej cele ochrony obszaru Natura 2000. Samo istnienie prawdopodobieństwa lub ryzyka, iż taka działalność na chronionym terenie powoduje istotne niepokojenie, może stanowić naruszenie tego przepisu;
- Art. 6 ust. 3 dyrektywy siedliskowej sprzeciwia się programowemu uregulowaniu krajowemu, które pozwala na przeprowadzanie pewnej kategorii przedsięwzięć, w niniejszym wypadku nawożenia gruntów oraz wypasu bydła, bez obowiązku uzyskania pozwolenia, a w konsekwencji bez przeprowadzenia indywidualnej oceny jej oddziaływania na obszar Natura 2000, chyba że na podstawie obiektywnych okoliczności można ponad wszelką wątpliwość wykluczyć jakąkolwiek możliwość, że przedsięwzięcia te, oddzielnie lub wspólnie z innymi przedsięwzięciami, będą oddziaływać znacząco na obszar:
- Jeśli regularnie powtarzające się działanie nawożenia gruntów nie cechuje się ciągłością i identycznością w szczególności co do miejsca i warunków wykonywania, to stanowi nowe przedsięwzięcie, dla którego może być konieczna ocena oddziaływania na obszar Natura 2000 - decyzja, czy istnieje obowiązek przeprowadzenia takiej oceny, będzie zależeć od tego, czy istnieje ryzyko istotnego negatywnego wpływu na teren chroniony;
- Art. 6.3 dyrektywy siedliskowej nie sprzeciwia się regulacjom systemowym, określającym warunki wydawania indywidualnych zezwoleń na określone działania lub zwalniającym działania nie przekraczające określonych progów z obowiązku uzyskania zezwoleń (już bez ich indywidualnej oceny), jeżeli strategiczna ocena oddziaływania takiego systemu gwarantuje, że zapobiegnie on istotnym negatywnym wpływom takich działań (także skumulowanych) na obszar Natura 2000. Jest tak jednak wyłącznie, gdy pogłębiona i całościowa ocena rzetelności naukowej, z jaką została przeprowadzona ocena oddziaływania na środowisko, pozwala się upewnić, że z naukowego punktu widzenia nie ma racjonalnych wątpliwości co do braku takiego ryzyka;
- Ocena oddziaływania na obszar Natura 2000 nie może brać pod uwagę skutków działań ochronnych i zapobiegawczych przewidzianych w trybie art. 6.1 (środki ochronne w celu osiągnięcia lub utrzymania właściwego stanu ochrony) lub 6.2 dyrektywy (środki ochronne zapobiegające pogorszeniu), jeżeli pozytywne skutki tych działań nie są jeszcze pewne, jeśli mają mieć miejsce dopiero w przyszłości, a tym bardziej jeśli samo wdrożenie tych działań ma nastąpić dopiero w przyszłości;
- Uregulowanie krajowe, przyznające właściwym organom uprawnienia nadzoru i kontroli, za którymi mogą iść środki przymusu i sankcje do zamknięcia gospodarstw rolnych włącznie, w tym także nakładane w trybie pilnym, może być właściwym środkiem wdrożenia art. 6.2 dyrektywy(obowiązek zapobiegania pogorszeniu stanu obszarów Natura 2000), ale tylko wówczas, gdy ma zastosowanie nie tylko następcze wobec negatywnych zmian, ale także prewencyjne.
Wyroki TSUE w tych i innych sprawach (a także opinie rzecznika generalnego, przydatne do głębszego zrozumienia niektórych poruszanych w wyrokach zagadnień) dostępne sa na stronie www.curia.eu
