Jeszcze do 15 lutego 2021 r. trwają konsultacje publiczne pierwszej wersji polskiego „Planu strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej” na perspektywę finansową 2023-2027.
Harmonogram prac zakłada, że będzie jeszcze jedna runda konsultacji publicznych w maju i czerwcu 2021 r.
„Plan strategiczny WPR” ma zająć miejsce obecnego PROW, zgodnie z założeniami europejskiej reformy Wspólnej Polityki Rolnej (WPR). W nowej WPR na poziomie europejskim mają być określone zamierzone rezultaty, natomiast szczegóły mechanizmów wsparcia maja planować tylko państwa członkowskie, uzasadniając je właśnie w Planie Strategicznym. Perspektywa finansowa jest skrócona do lat czyli 2023-2027 w związku z opóźniającymi się pracami nad reformą WPR na poziomie europejskim. Na poziomie europejskim określono dziesięć celów, do realizacji których ma się przyczyniać wsparcie dla rolnictwa: (1) godziwe dochody rolników i stabilne bezpieczeństwo żywnościowe; (2) konkurencyjność i innowacyjność; (3) poprawa pozycji rolników w łańcuchu wartości; (4) klimat; (5) zrównoważony rozwój; (6) ochrona bioróżnorodności, krajobrazu i wzmacnianie usług ekosystemów; (7) start młodych rolników; (8) zatrudnienie, wzrost, rozwój lokalny; (9) bezpieczna zdrowa żywność i dobrostan zwierząt; (przekrojowo) modernizacja. W projekcie planu każdy z tych celów rozpisano na „potrzeby”. Odpowiedzią na powyższe mają być realizowane w ramach Planu instrumenty płatności bezpośrednich stanowiące stabilną część dochodów rolników preferencyjne dla gospodarstw małych i średnich, preferujące sektory: produkcja zwierzęca, rośliny wysokobiałkowe, buraki cukrowe, ziemniaki skrobiowe, pomidory, truskawki, chmiel, len i konopie włókniste; preferujące obszary o niekorzystnych warunkach gospodarowania. Zgodnie z nowym podejściem europejskim, część płatności będzie dostępna jako dobrowolne dla rolników roczne „ekoschematy”.
Tzw. warunkowość w nowej WPR ma być w większym zakresie kształtowana w szczegółach przez państwa członkowskie, jednak bez zwolnień dla małych gospodarstw. W ramach „warunkowości”, wymagana ma być zgodność z przepisami krajowymi (w tym ograniczenia w nawożeniu azotowym w bezpośrednim sąsiedztwie wód, ale nie rowów). Utrzymany ma być istniejącym już obecnie „zakaz przekształcania lub zaorywania trwałych użytków zielonych wyznaczonych jako cenne na obszarach Natura 2000” (dot. gruntów z przypisanym działaniem ochronnym w PZO lub przy braku PZO ustalonych rozporządzeniem Ministra Rolnictwa). Utrzymana ma być zasada, że w przypadku spadku w skali raju udziału trwałych użytków zielonych o ponad 5% w porównaniu z 2018 r. ma być włączony zakaz zaorywania trwałych użytków zielonych (TUZ) oraz zobowiązanie rolników, którzy to zrobili, do odtworzenia areału TUZ (pamiętać jednak należy, że w sensie polityki rolnej „trwały użytek zielony” to każdy grunt rolny wykorzystywany prze co najmniej 5 lat o uprawy traw lub innych zielnych roślin pastewnych, zaoranie naturalnej łąki w celu uprawy „zielnych roślin pastewnych” nie jest więc „zaoraniem TUZ”). Ma wejść w życie nowa europejska norma GAEC 2, wymagająca ochrony torfowisk i obszarów podmokłych. Zakłada się, że do 2024 r. na gruntach rolnych wyznaczone zostałyby „obszary podmokłe i torfowiska”, a od 2025 obowiązywałby „zakaz ich przekształcania i zaorywania”.
Ekoschematy mają za zadanie stworzenie zachęt dla rolników do realizacji korzystnych praktyk dla środowiska i klimatu, a jednocześnie wykreowanie możliwości ukierunkowania wsparcia na przejście na bardziej zrównoważone i przyjazne środowisku rolnictwo. Ekoschematy będą miały charakter dobrowolnej dla rolników (ale obowiązkowej do wprowadzenia w Planie) rocznej płatności. Państwa członkowskie będą zobowiązane do przeznaczenia na ten instrument co najmniej 20% płatności bezpośrednich. Instrument ten będzie tak zaprojektowany aby w jak największym stopniu realizować korzyści środowiskowe i potrzeby rolników, a także aby zapewnić absorpcję środków, które muszą być zagospodarowane w ramach tego celu. Projekt Plany zakłada, że będą to: (i) praktyki polegające na ekonomicznym i racjonalnym nawożeniu, które jednocześnie wpłyną na ochronę wód przed eutrofizacją (opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia z wykorzystaniem narzędzia FaST, ekstensywny wypas na TUZ z obsadą zwierząt, prowadzenie zrównoważonego gospodarowania na wszystkich użytkach rolnych w gospodarstwie), (ii) praktyki związane z wzbogacaniem gleby w materię organiczną, czy też jej ochroną przed erozją (korzystna struktura upraw, międzyplony ozime, wsiewki śródplonowe, uproszczone systemy uprawy, zielone ścierniska, zagospodarowanie resztek pożniwnych i poplonowych w formie mulczu (matowania), stała okrywa roślinna w międzyrzędziach w uprawach sadowniczych), (iii) praktyki związane z ochroną różnorodności biologicznej (zakładanie obszarów z roślinami miododajnymi, zimowe pożytki dla ptaków, prowadzenie produkcji roślinnej w systemie Integrowanej Produkcji Roślin, pasy uprawne wolne od środków ochrony roślin i nawozów), czy też (iv) praktyki na rzecz ochrony powietrza (praktyki ograniczające emisję amoniaku: przyorywanie obornika na gruntach ornych w ciągu 4 godzin od aplikacji, rozlewanie gnojowicy innymi metodami niż rozbryzgowo). Ponadto, z uwagi na pozytywny wpływ systemu rolnictwa ekologicznego na glebę, wodę i bioróżnorodność proponuje się, aby w ramach ekoschematów promowane były również takie praktyki (w postaci płatności powierzchniowych do upraw ekologicznych). Zaproponowano, by praktyka dotycząca retencjonowania wody na gruntach rolnych (ma być wdrożona jeszcze w ramach końcówki PROW 2014-2022, ale tylko jako dodatek do schematów ochrony cennych siedlisk), była kontynuowana jako ekoschemat.
Utrzymane mają być wieloletnie programy rolnośrodowiskowe. Plan zakłada, ze mają one mieć zakres zbliżony do obecnego, tj. wspierane będą: Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków na obszarach Natura 2000, · Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków poza obszarami Natura 2000, · Zachowanie sadów tradycyjnych odmian drzew owocowych, · Wieloletnie pasy kwietne. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie, · Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie.
Projekt planu przewiduje wsparcie dla adaptacji rolnictwa do zmian klimatu (np. zbiorniki gromadzące wody opadowe i roztopowe, instalacje do zagospodarowania wody deszczowej, przebudowa urządzeń melioracji wodnych, instalacje do powtórnego obiegu wody, budowa, przebudowa, remont lub modernizacja budynków lub budowli w celu ich adaptacji do niekorzystnych warunków pogodowych lub pojawienia się zagrożeń chorobowych w produkcji roślinnej lub zwierzęcej).
W ramach podejścia LEADER kontynuowane ma być wsparcie finansowe na tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw oraz inwestycje z zakresu małej infrastruktury, wykorzystania potencjału historycznego i kulturowego oraz wsparcie aktywizujące mieszkańców małych miejscowości wiejskich.
Projektowi planu nie towarzyszy projekt prognozy oddziaływania na środowisko – procedura strategicznej oceny oddziaływania na środowisko planowana jest dopiero planowana i ma trwać do końca sierpnia.
