Do 15 września 2021 trwają jeszcze konsultacje II wersji projektu Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027. Plan jest analogiem obecnego PROW. Projekt i informacja o konsultacjach są dostępne na GOV.PL
Główną częścią planu jest katalog proponowanych interwencji, wśród których są między innymi:
- Ekoschematy (jednoroczne zobowiązania, za które przysługuje płatność), na przykład:
- Obszar z roślinami miododajnymi (1198 zł/ha, wysiew mieszanki zawierającej con. 2 gatunki z listy, utrzymanie bez użytkowania i bez środków ochrony roślin do 31.08);
- Ekstensywne użytkowanie TUZ z hodowlą zwierząt (1050 zł/ha);
- Zróżnicowana struktura upraw (339 zł/ha, zboża <65%, okopowe i rzepak <30%, motylkowe > 20%);
- Wymieszanie obornika na gruntach ornych w ciągu 12 godzin od wywiezienia (428 zl/ha);
- Stosowanie płynnych nawozów naturalnych w formie aplikacji doglebowej;
- Utrzymanie zadrzewień śródpolnych (2 494 zł/ha; dot. tylko nowo założonych po 2022 r., może się opłacać wyciąć stare i założyć nowe);
- Retencjonowanie wody na trwałych użytkach zielonych (280 zl/ha; wystąpienie zalania lub podtopienia na TUZ przez co najmniej 12 dni, weryfikowane satelitarnie - tylko jako dodatek do realizowanych programów rolnośrodowiskowych; ,
- Przeznaczenie 10% powierzchni UR w gospodarstwie na obszary nieprodukcyjne (85 zł/ha, obejmuje: grunty ugorowane, żywopłoty, pasy zadrzewione, zadrzewienia liniowe i pojedyncze drzewa, rowy, zagajniki śródpolne, oczka wodne, miedze śródpolne, strefy buforowe, pasy gruntów kwalifikujące się do płatności wzdłuż obrzeży lasu (bez produkcji), „luk skowronkowych” utworzonych w uprawach, o określonych wymiarach);
- Dobrostan zwierząt (od 17 gr za kurczę- brojlera do 595 zl za krowę mleczną; podwyższone wymogi w stosunku do standardowych wymogów dobrostanu, np. większa powierzchnia);
- Rolnictwo ekologiczne;
- Krowa+: 94 EUR/krowę; Owca+: 25 EUR/owcę; Koza+: 11 EUR/kozę
- Płatności dodatkowe dot. buraków cukrowych, chmielu, lnu, konopi włókn., pomidorów, truskawek, ziemniaków skrobiowych, strączkowych na ziarno, roślin pastewnych
- Kilka rodzajów pomocy dla pszczelarzy
- Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków, w obszarach Natura 2000 i poza nimi (bez różnicy stawek), w wariantach:
1. Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (1568 zl/ha);
2. Zalewowe łąki selernicowe i słonorośla (1452 zl/ha);
3. Murawy (1612 zl/ha);
4. Półnaturalne łąki wilgotne (1115 zł/ha);
5. Półnaturalne łąki świeże (1497 zł/ha);
6. Torfowiska (912 - 1536 zł//ha – nawet wariant podstawowy ma w wymogach koszenie co najmniej raz na 2 lata);
7. Ochrona siedlisk lęgowych rzadkich gatunków ptaków siewkowych: rycyk, kszyk, krwawodziób, czajka, dubelt i kulik wielki (1055 zł/ha);
8. Ochrona siedlisk lęgowych wodniczki (1555 zł/ha);
9. Ochrona siedlisk lęgowych derkacza (1465 zł//ha);
Ekspert przyrodniczy nie musi stwierdzać siedliska/gatunku, gdy plany ochrony (PO) lub plany zadań ochronnych (PZO) wskazuje na danej działce działania ochronne dla konkretnego siedliska objętego wsparciem. Koszty transakcyjne za eksperta przyrodniczego 2% w/w stawek. Szczegółowe wymogi wariantów są opisane w załączniku 5;
- Ekstensywne użytkowanie łąk i pastwisk na obszarach Natura 2000 (836 zł/ha; bez eksperta przyrodniczego). Tylko jeżeli PZO/PO nie wskazuje na danej działce działań ochronnych dla siedlisk/gatunków objętych interwencją "Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków"!
- Zachowanie sadów tradycyjnych odmian drzew owocowych (starych 2117 zł/ha, nowo utworzonych 4901 zł/ha);
- Zachowanie zasobów genetycznych roślin/zwierząt;
- Wieloletnie pasy kwietne (4207 zl/ha);
- Zalesianie oraz odrębne premie zalesieniowe i pielęgnacyjne (te ostanie dot. także zalesień z naturalnej sukcesji);
- Płatności ONW;
- Tworzenie zadrzewień śródpolnych (10-16 tys. zł/ha);
- Zwiększanie bioróżnorodności lasów prywatnych (podsadzenia i cięcia pielęgnacyjne);
- LEADER
W ramach norm wzajemnej zgodności, na wyznaczonych obszarach podmokłych i torfowiskach rolnicy będą zobowiązani przestrzegać zakazu ich przekształcania i zaorywania. Nie jest jednak jasne, kto i jak wyznaczy te „obszary podmokłe i torfowiska”.
Zakaz stosowania nawozów oraz środków ochrony roślin w ramach wzajemnej zgodności obowiązywałby na gruntach rolnych w odległości 3 m od wód powierzchniowych (ale nie rowów!)
Rolnicy posiadający grunty orne o powierzchni powyżej 10 ha gruntów ornych byłoby zobowiązani do przeznaczenia kilku ich procent na cele nieprodukcyjne.
Zakaz przekształcania i zaorywania dotyczyłby (jak i dziś) tzw. cennych trwałych użytków zielonych położonych na obszarach Natura 2000 – czyli takich, dla których w planach zadań ochronnych albo w planach ochrony określono działania ochronne dla siedlisk przyrodniczych, gatunków roślin i zwierząt oraz ich siedlisk, lub, w przypadku nieustanowienia planów zadań ochronnych albo planów ochrony dla obszarów Natura 2000, zostały wskazane rozporządzeniem MRiRW.
W projekcie Planu Strategicznego widać próby troski o przyrodę i co najmniej kilka obiecujących haseł, do najistotniejszych należy zapowiedź płatności retencyjnej za zalanie lub podtopienie gruntów . Jednak, wszystko będzie zależeć od szczegółów, a te nie są już tak obiecujące.
Płatność retencyjna będzie przysługiwać tylko tym rolnikom, którzy realizują pakiety rolnośrodowiskowe. Znacznie ograniczy to skalę jej stosowania. Może ona przysłużyć się ochronie cennych siedlisk, ale nie będzie znacząco wspierać zmian, które w rolnictwie muszą się dokonać dla ograniczenia emisji gazów cieplarnianych (wymaga to ponownego zabagnienia zdegradowanych torfowisk, które dziś są w większości użytkowane rolniczo – tym samym dzisiejsze rolnictwo na nich musiałoby się przekształcić w „rolnictwo bagienne”) i dla uzyskania dobrego stanu wód (wymaga masowej renaturyzacji cieków, która musi skutkować okresowymi ich wylewami na grunty rolne w dolinach). Sama płatność retencyjna nie usuwa też tego, co dziś jest głównym problemem – mechanizmu karania rolników za to, że nie skosili w terminie łąki, która była zalana.
Plan zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 miałby dość poważne skutki dla rolnika. Wskazanie w PZO działań na użytku zielonym sprawi, że nie można go będzie zaorać i zamknie drogę do zastosowania na takim użytku łatwego pakietu „Ekstensywne użytkowanie łąk i pastwisk na obszarach Natura 2000” (nie wymagającego eksperta przyrodniczego) – a z drugiej strony ułatwi zastosowanie odpowiedniego „pakietu specjalistycznego”, bo ekspert musiałby tylko doprecyzować wymogi, a nie musiałby dokumentować siedliska/gatunku w terenie.
