Dziś, 2 lutego, obchodzimy Światowy Dzień Mokradeł – na pamiątkę rocznicy podpisania Konwencji o Ochronie Obszarów Wodno-Błotnych (tzw. konwencji Ramsar). Konwencję tę ratyfikowała także Polska.
Rekomendacje przyjęte przez Konferencję Stron Konwencji wzywają państwa – sygnatariuszy (a więc także Polskę) do opracowywania krajowych strategii ochrony mokradeł, w tym do ich dostosowania, do 2016 r. do nowego planu strategicznego Ramsar. W Polsce taka strategia została ostatnio przyjęta w 2006 r. (na lata 2006-2013), a od tego czasu wciąż deklarowany jest zamiar ustanowienia nowej. W 2022 r., na zlecenie GDOŚ, z dofinansowaniem NFOŚiGW, powstał projekt takiego dokumentu. Od tego czasu jednak słuch po nim zaginął… Nie został nigdy upubliczniony (dostępna jest tylko prezentacja na jego temat), choć można go uzyskać od GDOŚ prosząc o „ponowne wykorzystanie informacji sektora publicznego”. Ponoć pracuje nad nim Ministerstwo Środowiska – już ponad rok…
Projekt Strategii Ochrony Mokradeł na lata 2022-2030 to dobry, ambitny dokument. Zakłada trzy główne cele: (1) Poprawa stanu różnorodności biologicznej torfowisk i ograniczenie emisji gazów cieplarnianych z torfowisk o 30%, (2) Poprawa stanu różnorodności biologicznej i wspieranie naturalnych procesów w ekosystemach wodnych oraz zwiększenie retencji wody na terenach nadrzecznych oraz (3) Podtrzymanie i wzmocnienie ochrony mokradeł w ramach sieci obszarów Ramsar w Polsce. Poszczególnym celom strategicznym przypisano szczegółowe cele operacyjne oraz zadania wraz ze wskazaniem instytucji odpowiedzialnych za ich realizację. Zakłada, że w 2030 r. powinniśmy mieć:
- przeprowadzoną kompletną inwentaryzację torfowisk i gleb torfowych, dane dostępne online;
- zreformowane mechanizmy mechanizmu planowania ochrony obszarów Natura 2000, tak by lepiej uwzględniały potrzeby ochrony mokradeł, w tym umożliwiały ochronę bierną;
- prawne ograniczenia i regulacje zmierzające do zaprzestania/ograniczenia wydobycia torfu do 2040 roku;
- monitorowany obrót torfem;
- zakaz przekształcenia (z wyjątkiem przywracania warunków bagiennych) i zaorywania torfowisk, uzupełniony o obowiązek wyłączenia z uprawy gruntów ornych na torfowiskach;
- ustawowy zakaz prac odwodnieniowych na torfowiskach;
- co najmniej 300 tys. ha osuszonych torfowisk ponownie nawodnionych, w tym wszystkie torfowiska będące własnością Skarbu Państwa przeznaczone do ponownego nawodnienia i objęte wielkoskalowymi projektami restytucji;
- mechanizmy prawne tworzenia bagiennych stref buforowych nad rzekami i jeziorami;
- 24 tys. km utworzonych stref buforowych nad rzekami w krajobrazie rolniczym;
- wdrożony w pełni Krajowy Program Renaturyzacji Wód Powierzchniowych;
- około 300 tys. ha torfowisk objętych ochroną ścisłą, w tym: większość torfowisk nieleśnych z roślinnością bagienną, olsy, bory i lasy bagienne, a także ponownie nawodnione torfowiska nieleśne we własności KOWR i wykupione od prywatnych właścicieli.
Taka strategia ochrony mokradeł w Polsce byłaby spójna ze Strategią na Rzecz Różnorodności Biologicznej UE 2030 oraz z oczekiwanym rozporządzeniem UE w/s odtwarzania przyrody.
Z okazji Dnia Mokradeł zapytaliśmy ministra, GDOŚ oraz NFOŚiGW, jakie są losy projektu Strategii. Czekamy na odpowiedzi.
Na podstawie monetaryzacji wybranych usług ekosystemowych (przede wszystkim ograniczenia emisji gazów cieplarnianych i zwiększenia retencji wody) wyliczono korzyści z realizacji Strategii na ok. 74 miliardów złotych. Przewidywane korzyści są trzykrotnie wyższe, niż koszty realizacji Strategii, które obejmują ok. 5,8 mld zł przewidzianych wydatków Skarbu Państwa oraz 22,5 mld zł zaplanowanych do pokrycia z innych źródeł.
