12 lipca 2024 r. Dyrektor Generalny Lasów Państwowych wydał Zarządzenie 87 w sprawie wprowadzenia wytycznych dotyczących ograniczenia stosowania rębni i cięć zupełnych w Lasach Państwowych. Zarządzenie jest reakcją na otrzymane w kwietniu od Minister Klimatu i Środowiska polecenie preferowania w sporządzanych planach urządzenia lasu rębni złożonych oraz cięć innych niż zupełne, a także przygotowania analizy i propozycji rozwiązań w zakresie zastąpienia rębni zupełnych zaplanowanych w planach urządzenia rębniami złożonymi, jak również zastąpienia cięć zupełnych innymi sposobami prowadzenia cięć. Zarządzenie nie zostało dotąd upublicznione przez Lasy Państwowe, ale opublikowała je Fundacja Lasy i Obywatele: https://www.facebook.com/groups/grupalasyiobywatele/posts/1138022517308086
Wydanie zarządzenia było poprzedzone przedstawieniem Ministrowi wstępnej analizy merytorycznej zagadnienia (3,5 strony). Jej treść nie została upubliczniona, ale znana jest opinia o niej wyrażona przez Państwową Radę Ochrony Przyrody (11 stron):
https://prop.gov.pl/wp-content/uploads/2024/07/PROP-KOE-24-05_rebnie_i_ciecia_zupelne.pdf
Najdłuższą część zarządzenia stanowi preambuła, w której przedstawiono potencjalne wady (1 akapit) i zalety (4 akapity) cięć zupełnych. Lasy Państwowe akcentują m.in., że zręby zwiększają różnorodność biologiczną lasu, stwarzając siedliska dla gatunków światłolubnych. W preambule potwierdzono także, że LP uważają za swoją misję odmłodzenie lasów Polski, czyli zmniejszenie średniego wieku drzewostanów w Polsce (obecnie 61 lat) o ok. 10 lat.
W części normatywnej zarządzenia:
- polecono nadleśniczym (podczas prowadzenia gospodarki leśnej) i dyrektorom RDLP (podczas sporządzania planów urządzenia lasu) maksymalne wykorzystywanie istniejących obecnie możliwości formalnych zastępowania rębni zupełnej (I) oraz gniazdowej zupełnej (IIIa) innymi typami rębni;
- określono szczegóły planowania w nadleśnictwie realizacji rębni IVd (ma być sporządzony „szczegółowy plan hodowlany”) i V;
- wskazano, że w rębniach zupełnych należy maksymalnie wykorzystywać i pozostawiać naloty, podrosty, II piętra, kępy starodrzewia, rzadkie gatunki domieszkowe, drzewa biocenotyczne (jest to dość oczywisty i powszechnie znany element sztuki leśnej);
- wskazano, że przy realizacji rębni zupełnej, w sprzyjających warunkach należy pozostawiać, jako wyłączone z użytkowania, 5-10% powierzchni – nazywając takie postępowanie „rębnią zachowawczą”, która zastępuje rębnię zupełną. Punkt ten nie jest jasny, bo ta praktyka od dawna jest ujęta w Zasadach Hodowli Lasu i stosowana, jednak jako pozostawianie kęp starodrzewia w rębni zupełnej. Zapis w zarządzeniu sugeruje, że LP chcą zrealizować ograniczenie rębni zupełnych przez prostą zmianę ich nazwy;
- w drzewostanach dojrzałych zalecono preferowanie trzebieży przekształceniowych, przerębowych i grupowych;
- zarekomendowano, by w planowaniu urządzeniowym ograniczać cięcia zupełne w: wyznaczonych lasach o zwiększonej funkcji społecznej, w granicach administracyjnych miast, o dominującej funkcji glebochronnej, uzdrowiskowych, w strefach ochrony zwierząt, w strefie ujęć wód, wzdłuż naturalnych cieków i zbiorników wodnych, bezpośrednio przylegających do dróg krajowych i wojewódzkich, w sąsiedztwie szlaków i miejsc turystycznych (ale tylko intensywnie użytkowanych) – ale z wyjątkiem tzw. drzewostanów niestabilnych (kluczowym elementem przyjętej w LP metody wskazywania drzewostanów niestabilnych jest tzw. model prof. Sochy, wskazujący na korelację prawdopodobieństwa rozpadu drzewostanu z jego wiekiem);
- zalecono, by w planowaniu urządzeniowym odchodzić od planowania rębni zupełnych wszędzie tam, gdzie pożądane efekty hodowlane można osiągnąć przy zastosowaniu rębni złożonych (jest to dość oczywisty i powszechnie znany element sztuki leśnej);
Zapisy dotyczące planów urządzenia lasu mają wejść w życie w nowych umowach na sporządzenie planów zawieranych po 1.01.2025. Wejście w życie zaleceń dla nadleśniczych zostało uwarunkowane zatwierdzeniem ustaleń Narady o Lasach w zakresie wyznaczenia lasów w których rekomendować się będzie modyfikację gospodarki leśnej. Jednak, nie jest jasne, jak rozumieć samo pojęcie wejścia w życie: zapisy zarządzenia nie tworzą nowego stanu normatywnego, gdyż praktycznie wszystkie zawarte w nim elementy mogą i dziś być realizowane na podstawie obowiązujących instrukcji i zasad.
