Członkowie
W ciągu roku 2007 w szeregi Klubu wstąpiło 41 osób. Po wykreśleniu osób nie wykazujących zainteresowania dalszą przynależnością, w końcu roku 2007 Klub liczył 362 członków. Zamieszkiwali oni we wszystkich województwach za wyjątkiem świętokrzyskiego. Najliczniej reprezentowane były województwa wielkopolskie i lubuskie. Składki za rok 2007 opłaciło 170 osób.
Projekty ochrony przyrody
Podstawą działań na rzecz ochrony przyrody był rozwój dotychczasowych kierunków działalności - programów ochrony mokradeł, torfowisk bałtyckich, ekosystemów łąkowych i murawowych, chwastów polnych i starych odmian drzew owocowych, a także prac nad uzupełnieniem i wdrożeniem ochrony sieci Natura 2000.
W końcu roku zakończono realizację prowadzonego od trzech lat programu czynnej ochrony torfowisk bałtyckich na Pomorzu. Projekt ten, dofinansowany ze środków programu LIFE Unii Europejskiej, Globalnego Funduszu Środowiska oraz Fundacji EkoFundusz dotyczył ochrony 23 najcenniejszych torfowisk wysokich Pomorza.
W roku 2007 w ramach projektu zablokowano rowy odprowadzające wodę, budując drewniane zastawki lub przegrody z torfu w około 350 punktach. Usunięto brzozę i świerk zarastające torfowiska łącznie z powierzchni około 180 ha. Doprowadzono do utworzenia 3 nowych rezerwatów przyrody (razem około 400 ha) i 1 zespołu przyrodniczo-krajobrazowego (580 ha). Wykonano elementy udostępnienia (kładki, platformy, tablice) na 4 torfowiskach. Podsumowano wyniki prac z całego okresu realizacji, przygotowano sprawozdania i wydano drukiem dwie wersje raportów końcowych. Prowadzono monitoring warunków wodnych w większości objętych projektem obiektów.
W partnerstwie z pięcioma nadleśnictwami (Zdrojowa Góra, Złotów, Jastrowie, Okonek i Płytnica) RDLP Piła kontynuowano projekt „Kompleksowa ochrona mokradeł i mała retencja wody w Borach Krajeńskich”. W ramach działań ochronnych dla 7 obiektów sporządzono dokumentacje projektowe służące objęciu ich ochroną rezerwatową (Dolin Rurzycy, Dolina Dobrzynki, Jezioro Wierzchołek, Jezioro Smólsk Mały, Kuźnik Bagienny, Kuźnik Olsowy, Kozie Bagno). Łączna powierzchnia projektowanych rezerwatów wyniosła ok. 1000 ha. Dla utrzymania wysokich walorów przyrodniczych lub ich poprawy wybudowano łącznie 156 zastawek różnego typu, 27 progów i ostróg kamiennych służących głównie renaturyzacji rzeki Płytnicy. Na potrzeby retencjonowania wody wybudowano lub odrestaurowano istniejące zbiorniki wodne (łącznie 20 obiektów o pow. ok. 15 ha).
Przygotowywano do realizacji II etap projektu „Kompleksowa ochrona mokradeł Puszczy Drawskiej” skoncentrowany na usuwaniu gatunków inwazyjnych – tawuły kutnerowatej, czeremchy amerykańskiej i trzciny z torfowisk Osowiec, Linkowo i Przesieki w nadleśnictwach Krzyż, Głusko i Smolarz. W ramach tego projektu opracowane zostanie także pięć dokumentacji projektowych rezerwatów i ich plany ochrony. Projekt będzie finansowany przez Fundację EkoFundusz.
Kontynuowano etap uzgodnień dotyczących planowanego programu ochrony ekosystemów mokradłowych i wspierania przyrodniczych metod zapobiegania powodziom w Sudetach. Ostatecznie pilotażowy etap projektu będzie realizowany w Nadleśnictwach Świdnica, Wałbrzych, Lądek Zdrój i Bystrzyca Kłodzka oraz Parku Narodowym Gór Stołowych. W roku 2007 przeprowadzono wizje terenowe i rozpoznanie przyrodnicze przyjętych do projektu obiektów. Projekt został zaakceptowany przez Zarząd Fundacji EkoFundusz i oczekuje na zatwierdzenie przez Radę.
Przy współpracy z holenderskim konsorcjum PIN/MATRA wydano publikację podsumowującą realizowany przez kilka lat projekt badawczy „Wielofunkcyjne użytkowanie torfowisk Polski jako szansa ochrony ich bioróżnorodności”.
Rozwijano czynną ochronę muraw kserotermicznych nad Wartą i Odrą. Podpisano porozumienia z Nadleśnictwami Ośno Lubuskie, Mieszkowice i Chojna oraz miastem Gorzów Wlkp. dotyczące wycinki w latach 2008 – 2009 nalotów drzew i krzewów w 46 obiektach na powierzchni 28,5 ha oraz wypasu owiec na 24 murawach o łącznym obszarze prawie 50 ha. Objęte projektem murawy obejmują kilkadziesiąt stanowisk rzadkiej flory kserotermicznej, miedzy innymi ostnicy piaskowej, włosowatej i Jana, pajęcznicy liliowatej i wielu innych gatunków. Od nadleśnictw Ośno Lub., Mieszkowice i Chojna wydzierżawiono łącznie 35 ha muraw w celu ich czynnej ochrony. Przygotowano do podpisania umowę o współfinansowanie projektu w latach 2008 – 2009 przez Fundację EkoFundusz.
Kontynuowano ochronę ekosystemów łąkowych w ostojach Klubu. Łącznie łąkowo lub pastwiskowo użytkowano ponad 30 ha gruntów obejmujących zagrożone siedliska – murawy kserotermiczne, łąki trzęślicowe, i bagienne. Wykoszono łąki w ostoi Koźminek oraz Owczary. W oparciu o Stację w Owczarach prowadzono ekstensywny wypas na murawach. W końcu roku 2008 stado utrzymywane w Stacji w Owczarach liczyło 80 owiec, 7 kóz i 2 konie. Kontynuowano systematyczną wycinkę nalotów drzew i krzewów na murawach.
Rozpoczęto realizację nowego, finansowanego przez Globalny Fundusz Środowiska projektu „Kształtowanie ekosystemów leśnych na gruntach porolnych”, którego celem jest rozpoznanie problemów pojawiających się na styku kształtowania ekosystemów leśnych na gruntach porolnych i ochrony przyrody, a także wypracowanie zarysu planu działań zmierzających do ograniczenia negatywnych skutków zalesień dla przyrody, a jednocześnie jak najlepszego wykorzystania procesu dla poprawy stanu populacji wybranych gatunków, ekosystemów i krajobrazu.
W czterech wybranych obszarach przeprowadzono analizę stanu zadrzewień spontanicznie powstających na gruntach porolnych oraz nasadzanych na nich zadrzewieniach. Zorganizowano sesję naukową dotyczącą objętej projektem tematyki. Materiały z sesji przygotowano do publikacji w specjalnym zeszycie „Przeglądu Przyrodniczego”. Rozpoczęto także przygotowanie do druku książki pod roboczym tytułem „Zalesiać czy nie zalesiać?”. Uczestniczono w dyskusjach dotyczących przepisów formalnoprawnych decydujących o realizacji zalesień w najbliższych latach.
Przy Stacji w Owczarach prowadzono założoną w roku 2004 szkółkę starych odmian drzew owocowych, ich kolekcję zachowawczą oraz ogród chwastów. W szkółce nasadzono około 500 podkładek, na których wykonano szczepienia zrazami kilkudziesięciu starych odmian drzew, przede wszystkim jabłoni. Poszukiwano w terenie starych drzew tradycyjnych odmian, liczba oznaczonych i zgromadzonych w kolekcji lub zlokalizowanych w terenie odmian jabłoni i grusz przekroczyła 50. W szkółce założono tzw. zraźnik – kolekcje odmian z której w przyszłości będą pobierane zrazy do szczepień. Przeszkolono 5 osób w zakresie technik szczepienia.
Konsekwentnie kontynuowano prace na rzecz doskonalenia sieci Natury 2000 w istotny sposób przyczyniając się do tego, że liczba obszarów siedliskowych zgłoszonych oficjalnie przez rząd Polski Komisji Europejskiej w roku 2007 wzrosła z 232 do 364, a ich powierzchnia - z 4,2 do 8,8% terytorium kraju. Z "shadow List" zaktualizowanej w 2006 r. pozostaje jeszcze do zgłoszenia 101 obszarów. Przez cały rok przy współpracy kilkudziesięciu osób z różnych regionów prowadzono prace nad kolejną aktualizacją Shadow List bazującą na uzyskanych nowych informacjach, w tym propozycjami około 100 nowych obszarów.
Skutecznie włączano się także do walki o niektóre obszary ptasie, zwłaszcza w tradycyjnych rejonach zainteresowania Klubu. W rezultacie Ministerstwu Środowiska nie udało się miedzy innymi obciąć południowej części obszaru Bory Dolnośląśkie. Dokonane przez ministra Szyszko wycięcie z obszaru Natura 2000 łąk nadwarciańskich między Santokiem a Gorzowem Wlkp. nie przeszło bez echa - w grudniu 2007 r. do sprawy włączyła się Komisja Europejska, podnosząc to wycięcie jako jeden z elementów zarzutów procesowych przeciwko rządowi polskiemu, wniesionych do Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich. Podobnie potraktowany został fakt wyłączenia z obszaru Lasy Puszczy nad Drawą terenów koło Tuczna.
W sześciu obszarach Natura 2000 Polski Zachodniej realizowano międzynarodowy (polsko – niemiecko – litewski), finansowany przez Fundusz LIFE oraz Fundację EkoFundusz, projekt ochrony żółwia błotnego, traszki grzebieniastej i kumaka nizinnego. W ramach projektu prowadzono monitoring populacji objętych projektem gatunków oraz zaplanowano i wykonano prace poprawiające warunki siedliskowe w ostojach żółwia błotnego i płazów. Odtworzono zbiornik wodny oraz wykonano dwie budowle piętrzące w nadl. Karczma Borowa, odtworzono zbiornik wodny w nadl. Miedzychód, wykonano trzy zbiorniki oraz trzy budowle piętrzące na gruntach Klubu Przyrodników i Nadleśnictwa Rzepin w Rybocicach, odtworzono trzy zbiorniki wodne w nadl. Cybinka oraz wykonano po jednej budowli piętrzącej w nadl. Mieszkowice i Smolarz.
Wspólnie z Nadleśnictwem Zdrojowa Góra rozpoczęto starania o przejęcie z rąk prywatnych i objęcie ochroną zimowiska ponad 500 nietoperzy w piwnicach starego browaru przy rezerwacie Kuźnik pod Piłą.
Opracowania i ekspertyzy
Na zlecenie Lasów Państwowych prowadzono inwentaryzację i weryfikację siedlisk i gatunków objętych programem Natura 2000 w 49 nadleśnictwach zachodniej Polski. Pracami objęto wszystkie nadleśnictwa Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych w Pile i Zielonej Górze oraz 5 nadleśnictw RDLP w Szczecinie, 3 RDLP we Wrocławiu i 1 RDLP w Szczecinku. W ramach prac terenowych weryfikowano wyniki inwentaryzacji prowadzonej przez służbę leśną oraz inwentaryzowano trudniejsze do identyfikacji siedliska i gatunki. W pracach uczestniczyło ponad 20 pracowników i współpracowników Klubu. Weryfikacją objęto kilkanaście tysięcy stanowisk siedlisk i gatunków Natura 2000. Zebrany materiał wskazuje lub potwierdza pilną potrzebę objęcia ochroną rezerwatową co najmniej kilkunastu nie chronionych dotychczas obszarów, a także identyfikuje kilkaset stanowisk gatunków i siedlisk Natura 2000 wymagających ochrony czynnej.
W ramach programu ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 prowadzonego przez Ministerstwo Środowiska, a realizowanego przez konsorcjum brytyjsko – holenderskie opracowano programy współpracy lokalnej dla pięciu obszarów Natura 2000 – Dolina Leniwej Obry, Rogalińska Dolina Warty, Dolina Iny koło Recza, Pobrzeże Słowińskie i Piaśnickie Łąki.
Na zlecenie Biura Konserwacji Przyrody w Szczecinie opracowywano plany ochrony obszarów ostoi Natura 2000 ”Miedwie i okolice” oraz „Jeziora Wełtyńskie” w woj. zachodniopomorskim, a na zlecenie Parku Krajobrazowego Dolina Słupi plan ochrony obszaru „Dolina Słupi” w woj. pomorskim. W roku 2007 przeprowadzono inwentaryzacje terenowe oraz przygotowano wstępne założenia koncepcji ochrony.
Na zlecenie Lubuskiego Konserwatora Przyrody wykonano inwentaryzację przyrodniczą czterech gmin powiatu słubickiego – Górzyca, Rzepin, Ośno Lubuskie oraz Słubice. Na zlecenie Nadleśnictwa Krucz opracowano koncepcję ochrony przyrody obszaru Moreny Czarnkowskiej. Na zlecenie Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Zielonej Górze wykonano ocenę oddziaływania na środowisko Wojewódzkiego Programu Małej Retencji dla województwa lubuskiego.
Dla Generalnej Dyrekcji Dróg i Autostrad dokonano metaplantacji stanowisk trzech chronionych gatunków roślin z terenu planowanej drogi ekspresowej S3.
Edukacja i promocja ochrony przyrody
W ramach wspierania działań promujących ochronę przyrody i działalność Klubu w obszarze Ujście Warty w Stacji w Owczarach zorganizowano szereg imprez edukacyjno - promocyjnych z udziałem społeczności lokalnych, między innymi Wiosenne i Letnie Spotkanie z Łąką oraz Jesienne Spotkanie z Sadem. Łącznie uczestniczyło w nich ponad 500 osób.
W lutym w Łagowie odbył się XXV Zjazd Klubu Przyrodników, a w kwietniu sesja naukowa „Zarządzanie zasobami przyrodniczymi”.
W oparciu o Stację w Owczarach oraz Muzeum Kostrzynie przeprowadzono ponad 60 godzin zajęć edukacyjnych, przede wszystkim dla dzieci i młodzieży. W związku z inwentaryzacją siedlisk i gatunków Natura 2000 przeprowadzono ponad 50 całodniowych szkoleń dla Służby Leśnej z zakresu rozpoznawania i ochrony przedmiotów ochrony Natura 2000. Wzięło w nich udział ponad 1000 leśników. W kilkunastu nadleśnictwach zorganizowano zajęcia terenowe. Uczestniczyło w nich ponad 300 osób.
Zorganizowano XXV Lubuski Konkurs Przyrodniczy dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjów, wzięło w nim udział ponad 100 uczestników.
Udostępniano istniejące stałe ekspozycje muzealne w Owczarach i Kostrzynie, łącznie zwiedziło je około 1000 osób. W Muzeum w Kostrzynie zorganizowano też trzy niewielkie ekspozycje czasowe.
Rozwijano serwis internetowy. W roku 2007 naszą strona była odwiedzana 68 809 razy. Wśród odwiedzających dominują internauci z województw mazowieckiego i wielkopolskiego, z Warszawy i Poznania, w dalszej kolejności sytuują się województwa dolnośląskie, śląskie, zachodniopomorskie i małopolskie. Około 4% wejść pochodzi z zagranicy.
Rozwijano emailowy serwis „Wiadomości Klubu Przyrodników”, w ciągu roku w serwisie ukazało się kilkadziesiąt wiadomości dotyczących najbardziej aktualnych problemów ochrony przyrody, w końcu roku „wiadomości” prenumerowało 615 osób.
Przy wsparciu finansowym Ambasady Holandii przy współpracy z Centrum Ochrony Mokradeł wyprodukowano film dotyczący walorów przyrodniczych i potrzeby ochrony Doliny Rospudy.
Zbiory biblioteki Klubu powiększyły się o około 250 pozycji – książek, czasopism i opracowań. W ciągu roku w Świebodzinie i placówkach terenowych skorzystało z nich około 200 osób.
W Muzeum w Kostrzynie oraz Stacji w Owczarach funkcjonowały wypożyczalnie rowerów oraz punkty informacji turystycznej. W ciągu roku skorzystało z nich około 500 osób.
Działalność wydawnicza, sprzedaż wydawnictw
Podjęto działania zmierzające do usprawnienia funkcjonowania i poprawienia wizerunku Wydawnictwa Klubu oraz księgarni wysyłkowej. Nadrabiano zaległości w wydawaniu Przeglądu Przyrodniczego, wydano dwa podwójne zeszyty rocznika 2006, przygotowano do druku zeszyt 1-2 rocznika 2007. Wydano cztery zeszyty biuletynu „Bociek”. W ramach serii „Monografie Przyrodnicze” wydano monografię „Raki”, podpisano umowę z autorami monografii chomika europejskiego. Wydano popularną minimonografię „Ssaki okolic Kostrzyna” oraz szereg folderów i ulotek związanych z prowadzonymi projektami lub działaniami. Ponadto wydano wymienione wcześniej publikacje związane z realizowanymi projektami.
Łączny nakład wszystkich wydawnictw wynosił kilkanaście tys. egzemplarzy.
Rozwijano księgarnię wysyłkową. Do oferty wprowadzono kilkanaście nowych pozycji, usprawniono realizację zamówień. W ramach księgarni oferowano 181 tytułów.
Organizacja pracy
Kontynuowano przemianę Klubu z organizacji regionalnej w ogólnopolską oraz proces tworzenia profesjonalnego zaplecza kadrowego. Zatrudniono czwórkę młodych wykwalifikowanych specjalistów samodzielnie planujących, realizujących i kierujących projektami, dwie osoby przyjęto na staż, dla dwóch kolejnych rozpoczęto starania o staże. W końcu roku na etatach pracowało w Klubie 16 osób, z czego dwie przebywały na urlopach macierzyńskich, 1 osoba odbywała staż w biurze w Świebodzinie. W ciągu roku prawie 30 osób realizowało dla Klubu różne prace w oparciu o umowę o dzieło, uczestnicząc w realizacji projektów, przygotowaniu wydawnictw, bądź prac zleconych. W realizacji różnych prac okresowo uczestniczyło także kilka osób skierowanych przez Urzędy Pracy oraz kilkudziesięciu wolontariuszy.
Uzupełniono wyposażenie pomieszczeń biurowych w Świebodzinie, zakupiono nowy sprzęt komputerowy, rozpoczęto adaptację strychu na pracownię i magazyn. W Stacji w Owczarach we własnym zakresie wykonano remonty bieżące 7 pomieszczeń. Do realizacji projektów zakupiono samochód terenowy Nissan Nawarra, w jednym z projektów zaplanowano także zakup samochodu ciężarowego.
Z zamiarem utworzenia Sudeckiej Stacji Terenowej Klubu rozpoczęto starania o zakup budynku dawnej karczmy w Uniemyślu koło Chełmska Śląskiego w Górach Kamiennych.
Kontynuowano tworzenie profesjonalnego systemu gromadzenia i przetwarzania danych opartego na programach GIS i komputerowych bazach danych. W końcu roku będący w dyspozycji Klubu system informacyjny zawierał ponad 50 tysięcy rekordów odpowiadających stanowiskom rzadkich gatunków roślin i zwierząt, lokalizacji obiektów chronionych oraz siedlisk przyrodniczych.
Interwencje i uczestnictwo
W ramach finansowanego przez Fundację Batorego programu „Organizacje strażnicze. Społeczna odpowiedzialność w życiu publicznym” zrealizowano projekt „Monitoring przygotowań do wykorzystania środków Unii Europejskiej przeznaczonych na ochronę przyrody w perspektywie finansowej 2007-2013”. Jego celem było aktywne monitorowanie procesu oraz upowszechnianie informacji o sposobie planowania, wydatkowania i rozliczania objętych projektem funduszy Unii Europejskiej: Regionalnych Programów Operacyjnych dla 16 województw, programu LIFE+, oraz priorytetu V w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko. Zaangażowanie we wszystkich tych sferach przyniosło owoce w postaci uzyskania wpływu na najważniejsze z powstających dokumentów i przynajmniej częściowe uwzględnienie zgłaszanych uwag i wniosków.
Interweniowano w kilkudziesięciu sprawach dotyczących ochrony przyrody, między innymi potrzeby ochrony Buczyn Łagowsko – Sulęcińskich, lokalizacji farm wiatrowych na Ziemi Lubuskiej, budowy zbiornika zaporowego na rzece Wisłoka oraz zbiornika przeciwpowodziowego Grobla na Pogórzu Kaczawskim, zagospodarowania turystycznego Kopy Biskupiej w Górach Opawskich, budowy drogi ekspresowej S5 w woj. wielkopolskim, modernizacji linii kolejowej Legnica – Zgorzelec, odprowadzania ścieków do rezerwatu Kręcki Łęg, wycinek drzew przy modernizowanych drogach w okolicy Sulechowa, planów modernizacji Carskiej Drogi w Biebrzańskim Parku Narodowym i wielu innych.
Opiniowano plany ochrony parków krajobrazowych, rezerwatów przyrody. Aktywnie uczestniczono w pracach komisji techniczno gospodarczych w nadleśnictwach, zaopiniowano i zgłoszono uwagi do kilkunastu planów urządzania lasu i programów ochrony przyrody nadleśnictw.
W ciągu roku pracownicy Klubu udzielili telefonicznie, osobiście lub pocztą elektroniczną kilkuset porad dotyczących różnych aspektów ochrony przyrody.
Członkowie i pracownicy Klubu brali udział w pracach organów opiniodawczych: PROP, KOP PAN, WKOP, Rady Naukowej Słowińskiego PN i PN Ujście Warty, Rady LKP "Lasy Warcińsko-Polanowskie", zespołu do spraw Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 – 13 w Ministerstwie Rolnictwa, organów doradczych do spraw inwentaryzacji przyrodniczej na różnych szczeblach Administracji Lasów Państwowych i innych.
Aktywnie uczestniczono w pracach CEEWEB międzynarodowej sieci zrzeszającej organizacje zajmujące się ochroną przyrody w Europie Środkowej i Wschodniej, a także porozumienia największych polskich organizacji ekologicznych „Ekolodzy dla Polski”.
