Wody Polskie 11 maja 2020 oficjalnie poinformowały na swojej stronie internetowej, że na ich zlecenie powstał w lutym b.r. „Krajowy Program Renaturyzacji Wód Powierzchniowych”.
W Programie, analizując dostępne dane monitoringowe o stanie polskich wód (zbierane w terenie przez GIOŚ) oraz wstępne (dokonane na podstawie map, fotomap i istniejących baz danych o presjach na wody) oceny ich stanu hydromorfologicznego, oszacowano że – aby osiągnąć tzw. dobry stan wód – 90% polskich rzek (a ściśle: podstawowych jednostek planistycznych, czyli tzw. jednolitych części wód) wymaga zastosowania środków renaturyzacyjnych. W wielu przypadkach wystarczającym, podstawowym pakietem środków renaturyzacyjnych może być pozostawienie cieków do przynajmniej częściowej renaturyzacji spontanicznej (ograniczenie presji prac utrzymaniowych). W innych przypadkach konieczne są mniej lub bardziej zaawansowane działania renaturyzacji czynnej, choć częściowo przywracającej naturalne mechanizmy funkcjonowania geoekosystemu rzecznego – od drobnych, jak sadzenie drzew na brzegach, uzupełnianie martwego drewna czy ponadwymiarowych kamieni czy żwirów w rzece, po poważne, jak likwidacja barier lub budowa przepławek, likwidacja wałów i budowa nowych dalej od cieku, rozbiórka czy przebudowa umocnień brzegów. Spośród ponad 2800 rzecznych części wód wymagających renaturyzacji, 484 wskazano jako kluczowe – są to przypadki, gdy na tej samej rzece zbiega się wiele powodów do jej renaturyzacji, a jednocześnie są możliwości efektywnego poprawienia wskaźnika jakości hydromorfologicznej.
Podobnie, jeśli ma być osiągnięty dobry stan wód, to wdrożenia środków renaturyzacyjnych wymaga ponad połowa dużych jezior Polski oraz fragmenty brzegu morskiego.
Według unijnej Ramowej Dyrektywy Wodnej, osiągnięcie dobrego stanu wód jest obowiązkiem wszystkich państw członkowskich UE, a ostatecznym terminem jego realizacji jest rok 2027 – przedłużenie terminu osiągnięcia tego celu poza tę datę możliwe jest tylko z przyczyn naturalnych, ale już nie z przyczyn technicznych, organizacyjnych czy finansowych. Jeżeli więc chcieć poważnie potraktować obowiązki wynikające z członkostwa w UE, renaturyzacja rzek na bardzo szeroką skale musiałaby zostać rozpoczęta niezwłocznie.
Program zakłada, że najszersze zastosowanie powinny mieć najprostsze i niskokosztowe środki renaturyzacji, maksymalnie wykorzystujące spontaniczne procesy; jednak tam gdzie nie będą one efektywne, konieczne będą aktywne działania renaturyzację. Skala potrzeb jest olbrzymia; wiele jest też barier i przeszkód do pokonania (wymienionych szczegółowo w programie), ale renaturyzacja w dłuższej perspektywie czasowej może też przynieść korzyści w postaci ograniczenia ryzyka powodziowego; uodpornienia wód na suszę; ograniczenia emisji gazów CO2 z przyrzecznych torfowisk; poprawy atrakcyjności rekreacyjnej wód; poprawy jakości innych usług ekosystemów; przybliżenia wód lokalnym społecznościom; zmniejszenia powtarzalnych kosztów prac utrzymaniowych. W dłuższej perspektywie czasowej te korzyści przeważą nad kosztami.
„Program renaturyzacji” powstał, ponieważ jego opracowanie zostało wcześniej zapisane w Programie Wodnośrodowiskowym Kraju jako jedno z zadań do wykonania. Powstanie nie oznacza automatycznego wdrażania - zdaniem zleceniodawcy „Przedmiotowy dokument ma charakter kierunkowy, a finalne decyzje w zakresie planowanych do realizacji działań renaturyzacyjnych oraz harmonogramu ich wdrażania zostaną podjęte na etapie opracowywania drugiej aktualizacji planów gospodarowania wodami (II aPGW) i zawartego w nich programu działań”. Informacja Wód Polskich.
Sam Krajowy Program Renaturyzacji Wód Powierzchniowych ma być udostępniany zainteresowanym na wniosek.
W ramach opracowania powstało także opracowanie „Podręcznik dobrych praktyk renaturyzacji wód powierzchniowych” – ponad 350-stronicowe kompendium wiedzy, opisujące poszczególne, możliwe do zastosowania środki renaturyzacyjne, pokazujące przykłady różnych korzyści z renaturyzacji i opisujące różne aspekty jej potencjalnego wdrożenia. Zgodnie z komunikatem Wód Polskich „Docelowo podręcznik będzie rekomendowany do stosowania przez jednostki PGW WP”; na razie został on publicznie udostępniony w całości jako pdf.
13.05.2020
