22 czerwca 2022 r., Komisja Europejska, wykonując jeden z punktów Strategii Ochrony Różnorodności Biologicznej UE do 2030 r., przedstawiła projekt Rozporządzenia Parlamentu i Rady UE w sprawie odtwarzania przyrody (tzw. „Restoration Law”). Rozpoczęło to procedurę ustanawiania rozporządzenia przez Parlament Europejski i Radę UE. W wyniku tej procedury rozporządzenie może być przyjęte, przyjęte po zmianach lub odrzucone; procedura opiera się jednak na większości w Parlamencie i większości kwalifikowanej w Radzie; tj. nie przewiduje prawa weta dla poszczególnych państw. Ustanowione rozporządzenia obowiązują wprost i bezpośrednio wszystkie państwa UE.
Projekt Rozporządzenia (tylko po ang.)
Według przedstawionego projektu, między innymi:
- Państwa członkowskie muszą wdrożyć środki ochronne niezbędne do doprowadzenia do dobrego stanu siedlisk przyrodniczych wymienionych w aneksie (lista dla siedlisk lądowych odpowiada siedliskom „naturowym” z dyrektywy siedliskowej, choć jest inaczej pogrupowana; lista dla siedlisk morskich jest inna i szersza) – do 2030 r. na 30% areału, do 2040 na 60% areału, do 2050 na 90% areału każdej z grup siedlisk (grupy to np. lasy, mokradła, wody z aluwiami). Dotyczy to także siedlisk poza obszarami Natura 2000. Państwa członkowskie muszą dodatkowo, w swoich planach krajowych, określić referencyjne zasoby poszczególnych typów siedlisk i odtworzyć siedliska – do 2030 r. na 30% brakującego areału, do 2040 na 60% brakującego areału, do 2050 na 90% brakującego areału każdej z grup siedlisk. Wybór obszarów do w/w działań ma następować na podstawach naukowych. Państwa muszą zagwarantować, że udział areału siedlisk we właściwym stanie ochrony będzie wzrastał, az do osiągnięcia 90%.
- Państwa członkowskie muszą podjąć działania odtwarzające siedliska gatunków z zał. II, IV i V dyrektywy siedliskowej oraz siedliska ptaków, aż do osiągnięcia wystarczającej ilości, jakości i łączności ich siedlisk. Wybór obszarów do w/w działań ma następować na podstawach naukowych. Państwa muszą zagwarantować wzrostowy udział ilości i jakości odpowiednich siedlisk dla tych gatunków.
- Państwa członkowskie muszą zapewnić niepogarszanie stanu siedlisk przyrodniczych wymienionych w aneksie (dotyczy nie tylko obszarów Natura 2000!). Wyjątkiem może być sila wyższa, nieuniknione konsekwencje zmian klimatycznych lub nadrzędny interes publiczny przy braku rozwiązań alternatywnych, a na obszarach Natura 2000 dodatkowo zapewnienie kompensacji.
- Państwa członkowskie muszą do 2030 r. zapewnić, że nie zmniejszy się udział terenów zielonych w miastach i pokrycie koron drzew w miastach, w porównaniu do stanu z 2021 r.; do 2040 r. zwiększyć ten udział o 3%, a do 2050 r. – o 5%. Dodatkowo do 2050 r. państwa muszą zapewnić co najmniej 10% pokrycie koron drzew w miastach.
- Państwa członkowskie muszą zinwentaryzować bariery w podłużnej i poprzecznej ciągłości wód powierzchniowych, ująć potrzeby ich usuwani a w krajowym planie odtwarzania ekosystemów, a następnie usuwać bariery zgodnie z tym planem. Dotyczy to także barier między rzeką a terenami zalewowymi i powinno być spójne z odtwarzaniem naturalnego funkcjonowania terenów zalewowych.
- Państwa członkowskie muszą do 2030 r. zatrzymać spadek populacji zapylaczy, i odwrócić go do trendu wzrostowego, weryfikowanego co 3 lata. Komisja Europejska określi aktem wykonawczym metodę monitoringu.
- Państwa członkowskie muszą dodatkowo wdrożyć odpowiednie środki ochronne w krajobrazach rolniczych. Środki te muszą zapewnić wzrostowy trend wskaźników: indeks motyli, indeks ptaków krajobrazu rolniczego, ilość węgla w mineralnych glebach rolniczych. Muszą w szczególności zapewnić, że indeks ptaków krajobrazu rolniczego (tzw. FBI) wzrośnie do określonych poziomów – dla Polski byłoby to: do 2030 r. – 105 poziomu wyjściowego (na rok po wejściu w życie rozporządzenia), do 2040 r. – 110%, do 2050 r. – 115% (jak na razie, ten wskaźnik w Polsce spada i w 2021 r. wyniósł ok. 77% wartości z 2004 r.).
- Państwa członkowskie muszą wdrożyć środki ochronne torfowisk będących w użytkowaniu rolniczym - do 2030 r. obejmujące co najmniej 30% areału takich torfowisk z czego na ¼ odtwarzające właściwe uwodnienie; do 2040 r. – 50%, z czego ½ z odtworzonym uwodnieniem; do 2050 r. – 70% .
- Państwa członkowskie muszą dodatkowo wdrożyć odpowiednie środki ochronne w lasach. Środki te muszą zapewnić wzrostowy trend wskaźników: ilość martwego drewna stojącego, ilość martwego drewna leżącego, udział lasów o strukturze różnowiekowej, łączność ekologiczna lasów, indeks ptaków leśnych, zasoby węgla organicznego w glebach leśnych.
- Dla wskaźników, wymienionych w rozporządzeniu dla których nie podano ogólnych wartości docelowych, państwa członkowskie określą do 2030 r., na podstawie naukowej, jaki poziom byłby uznany za satysfakcjonujący. Będzie to podlegało ocenie KE.
- Wskaźniki o których mowa w rozporządzeniu, muszą być monitorowane.
- Państwa członkowskie muszą opracować krajowe plany odtwarzania ekosystemów zapewniające wykonanie powyższych obowiązków, obejmujące perspektywę do 2050 r., z celami okresowymi. Plany określą m. in., w ramach wynikających z rozporządzenia, cele dla poszczególnych typów siedlisk i gatunków, środki ochronne i obszary wybrane do ich odtwarzania, monitoring i ocenę efektywności. Projekty planów mają powstać w ciągu 2 lat od wejścia w życie rozporządzenia i będą podlegać ocenie Komisji Europejskiej, której spostrzeżenia państwa są obowiązane wziąć pod uwagę. Plany będą podlegały rewizji co najmniej raz na 10 lat. Gdy postęp będzie niewystraczający z punktu widzenia ogólnych celów, plany muszą być uzupełnione o dodatkowe środki. Gdy Komisja Europejska uzna, że postęp jest wystarczający, może żądać przedstawiania jej odpowiednio rozszerzonego planu.
- Wszyscy mający w tym uzasadniony interes, w tym wszystkie organizacje ekologiczne, muszą mieć możliwość zaskarżenia do sądu krajowych planów odtwarzania ekosystemów, oraz zaskarżania zaniechań właściwych organów państwowych.
Rozporządzenie ma stanowić ramy do osiągnięcia ogólnego celu w nim wymienionego: efektywnej renaturyzacji 20% terenu lądowego i obszaru morskiego UE do 2030 r., a do 2050 r. – renaturyzacji wszystkich potrzebujących tego ekosystemów. Może być to powiązane z innymi celami strategii – np. gdy obszary renaturyzowane spełnią wymogi stawiane obszarom chronionej przyrody i zostaną taką ochroną objęte – będą mogły być zaliczone na poczet celu „uznanie 30% terenu lądowego i 30% obszarów morskich UE za obszary chronione”. Jeżeli wskutek tej renaturyzacji w tych obszarach zostaną odtworzone naturalne procesy przyrodnicze (np. renaturyzacja przez oddanie naturalnym procesom, albo przez jednorazowe działania naprawcze i oddanie naturalnym procesom), to obszary takie będą mogły być zaliczone na poczet celu „objęcie 30% terenu lądowego i 30% obszarów morskich UE ochroną ścisłą”.
Wdrożenie w/w wymogów oznaczałoby, że wiele obszarów – także dziś nie chronionych – będzie musiało być poddanych daleko idącej renaturyzacji.
