2 sierpnia 202 r. weszło w życie rozporządzenie wykonawcze Komisji Europejskiej nr 2022/1203 z dnia 12 lipca 2022 r., uzupełniające listę inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii Europejskiej.
Do listy zostały dodane:
- brunatnica Rugulopteryx okamurae: brunatnica pochodzenia pacyficznego, rozprzestrzeniająca się u wybrzeży Azorów i w morzy Śródziemnym;
- Hakea sericea: australijski krzew, inwazyjny w Portugalii;
- Koenigia polystachya (Polygonum polystachyum, Persicaria wallichii): azjatycki rdest, wykazujący tendencje inwazyjne jako uciekinier z ogrodów w atlantyckiej części Europy; był notowany także w Polsce;
- dławisz okrągłolistny Celastrus orbiculatus: krzew ozdobny pochodzenia wschodnioazjatyckiego, sadzony także w Polsce; wejście na listę z odroczeniem do 2027 r.;
- sałata nilowa Pistia stratiotes: wodna roślina tropikalna o skłonnościach inwazyjnych w cieplejszym klimacie; wejście na listę z odroczeniem do 2024 r.;
- omułek złocisty Limnoperna fortunei: małż pochodzenia chińskiego, który okazał się inwazyjny w Ameryce;
- rak rdzawy Orconectes rusticus: amerykański rak, dotychczas nie stwierdzony w Europie ale podejrzewany o potencjalną inwazyjność śladem innych raków;
- mrówki: Solenopsis geminate, Solenopsis invicta, Solenopsis richteri, Wasmannia auropunctata: południowoamerykańskie gatunki „mrówek ognistych”;
- wężogłów północny Channa argus: ryba pochodzenia wschodnioazjatyckiego, hodowana w akwariach, wprowadzana niekiedy do oczek wodnych;
- sumik czarny Ameiurus melas: ryba pochodzenia amerykańskiego, zawleczona także do wód Polski;
- gambuzja pospolita Gambusia affinis i gambuzja kropkowana Gambusia holbrooki: ryby pochodzenia amerykańskiego, rozwleczone po świecie jako „biologiczny środek kontroli komarów i malarii”;
- moron biały Morone americana: ryba pochodzenia amerykańskiego;
- przydenka żebrowata Fundulus heteroclitus: ryba pochodzenia północnoamerykańskiego, znana z tolerancji na temperaturę, zmienne zasolenie i zanieczyszczenia, zawleczona do Portugalii i Hiszpanii; wejście na listę z odroczeniem do 2024 r.;
- żaba szponiasta Xenopus laevis: amerykańska żaba, szeroko wykorzystywana jako zwierzę laboratoryjne; wejście na listę z odroczeniem do 2024 r.;
- lancetogłów królewski Lampropeltis getula: amerykański wąż, hodowany w terrariach;
- bilbil czerwonoplamy Pycnonotus cafer: południowoazjatycki ptak wróblowy, okazał się inwazyjny na innych kontynentach, pojawił się na Wyspach Kanaryjskich;
- jeleń aksis, czytal Axis axis: indyjski jeleń, hodowany w ogrodach zoologicznych;
- wiewiórczak zmienny Callosciurus finlaysonii: azjatycka wiewiórka wprowadzona w 1981 r. we Włoszech i rozprzestrzeniająca się tam.
Lista inwazyjnych gatunków obcych uznanych za stwarzające zagrożenie dla Unii Europejskiej jest ustalana rozporządzeniem wykonawczym Komisji Europejskiej. Pierwsza wersja listy została ustanowiona w 2016 r. (37 gatunków), następnie została poszerzona w 2017 r. (do 47 gatunków), w 2019 r. (do 66 gatunków) i w 2022 (do 88 gatunków, z tym że dla 4 z nich uznanie wejdzie w życie z kilkuletnim opóźnieniem). Trwają prace nad dalszymi poszerzeniami tej listy. Na liście znajdują się m. in.: barszcze kaukaskie, bożodrzew, niecierpek gruczołowaty, trojeść amerykańska, tulejnik amerykański, krab wełnistoszczypcy, rak pręgowany, rak sygnałowy, rak marmurkowy, czebaczek amurski, trawianka, zółw ozdobny kazarka egipska, sterniczka jamajska, jenot, piżmak, szop pracz. Wpis na listę następuje w wyniku oceny naukowej, tzw. analizy ryzyka, często jednak z uwzględnieniem przeciwnych interesów gospodarczych. Wpisywane są nie tylko gatunki, które już wykazują tendencje inwazyjne w Europie, ale także te, dla których oceniono wysokie ryzyko zawleczenia i inwazyjności. Wpis na listę oznacza automatycznie, że we wszystkich państwach UE: wprowadzanie na terytorium Unii, przywożenie do Unii, wywożenie z Unii lub przemieszczanie w granicach Unii, przetrzymywanie, hodowanie oraz zezwalanie na ich rozmnażanie, hodowla lub uprawa, wprowadzanie do obrotu, wykorzystywanie lub wymienianie; uwalnianie do środowiska są w zasadzie zakazane i stanowią przestępstwo (istnieje jednak procedura derogacji). Pełną aktualną listę inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla UE i dla Polski publikuje GDOŚ.
Zgodnie z unijnym i polskim prawem:
- "gatunek obcy" oznacza każdego żywego osobnika gatunku, podgatunku lub niższego taksonu zwierząt, roślin,
- grzybów lub drobnoustrojów wprowadzonego poza jego naturalny zasięg; pojęcie to obejmuje wszelkie części, gamety, nasiona, jaja lub diaspory tych gatunków, jak również hybrydy, odmiany lub rasy zdolne do przeżycia i rozmnażania;
- „inwazyjny gatunek obcy” oznacza gatunek obcy, którego wprowadzenie lub rozprzestrzenianie się zagraża – jak stwierdzono – bioróżnorodności i powiązanym usługom ekosystemowym lub oddziałuje na nie w niepożądany sposób.
Gatunki obce dzielą się więc na:
- gatunki obce dla których nie stwierdzono (na razie) inwazyjności (nawet gatunki rodzime w jednej części Polski mogą być obce w innej);
- inwazyjne gatunki obce nieujęte na liście krajowej lub europejskiej (tj. gatunki obce dla których stwierdzono inwazyjność, ale z różnych względów nie zostały wprowadzone na listę - np. dyskusje w/s kota domowego dotyczą tego statusu);
- inwazyjne gatunki obce stwarzające zagrożenie dla Polski (lista powinna być ustanowiona polskim rozporządzaniem, którego jeszcze nie wydano);
- inwazyjne gatunki obce stwarzające zagrożenie dla Unii Europejskiej (lista ustanowiona rozporządzeniem wykonawczym Komisji Europejskiej, którego nowelizację opisujemy powyżej).
Listy gatunków z grup (a) oraz (b) nie są ustanawiane jako akt prawny; ich kwalifikacja jest konsekwencją wiedzy naukowej. Zgodnie z ustawą o gatunkach obcych, z kwalifikacją gatunku do każdej z grup (a)-(d) związane są określone konsekwencje i obowiązki prawne.
