Wody Polskie ogłosiły przetarg na opracowanie nowych Planów utrzymania wód
Produktem ma być 11 planów utrzymania wód dla poszczególnych RZGW. Jako załącznik do opisu przedmiotu zamówienia, Wody Polskie zamieściły… oczekiwaną treść planów, które mają „być opracowane” – tj. gotowe już tabele, dla wszystkich rzek w Polsce, wyliczające m.in. „odcinki na których występują zagrożenia dla swobodnego przepływu wód oraz spływu lodów” oraz „wykaz planowanych działań utrzymaniowych” na poszczególnych odcinkach rzek. Wykonawca ma w ciągu 5 miesięcy: wziąć te dane; przeanalizować wpływ działań na możliwość osiągnięcia celów środowiskowych; wskazać „możliwe do zastosowania działania minimalizujące pozwalające na utrzymanie lub osiągnięcie ww. celów środowiskowych”; w razie potrzeby – gdy nie da się zminimalizować oddziaływania – zaproponować w uzgodnieniu z zarządami Zlewni rezygnację z niektórych działań; a następnie przekazać Wodom Polskim te tabele z powrotem jako projekty planów.
Zamawiający szacuje, że za tę usługę, z przyległościami w postaci opracowania prognozy oddziaływania na środowisko, przeprowadzenia konsultacji społecznych, działań informacyjno-promocyjnych, opracowania projektów aktów prawa miejscowego (w ciągu kolejnych 8 miesięcy), gotów jest zapłacić 4 516 987,43 zł brutto.
Wykazy planowanych działań utrzymaniowych zamieszczono jako „załącznik 1 do Opisu Przedmiotu Zamówienia” w tym przetargu. Sporządziły je jednostki terenowe Wód Polskich.
Nasza wstępna analiza sugeruje, że te wykazy są niemal takie same, jak w 2016 r. - są pełne agresywnych środowiskowo działań, jak masowe odmulanie rzek, usuwanie z nich roślinności wraz z osadami, usuwanie żywych i martwych drzew itp. – ignorując wszystko co od tamtych czasów zrobiono w dziedzinie cywilizowania prac utrzymaniowych… Także w obszarach chronionych. Także w obszarach, w których wyraźnie zidentyfikowano już, że takie prace są zagrożeniem i zapisano to w planach działań ochronnych. Także na ciekach, dla których w Krajowym Programie Renaturyzacji Wód Powierzchniowych wskazano już wcześniej, że potrzebują ograniczenia lub modyfikacji prac utrzymaniowych. Przy sporządzaniu Wykazów zignorowano „Dobre praktyki prac utrzymaniowych”, opracowane w 2018 r. przez Ministerstwo Środowiska, mimo wcześniejszych deklaracji, że opracowanie to zostało „zalecone do wykorzystywania” w Wodach Polskich.
Potencjalny wykonawca zamówienia powinien wprawdzie te wykazy doprowadzić do zgodności z celami środowiskowymi, ale przy tej skali pracy i wymogu uzgodnienia każdej zmiany z zarządami zlewni, przeznaczony na to czas 5 miesięcy jest skrajnie krótki.
Naszym zdaniem przyrodnik, który chce znać zagrożenia dla interesującej go rzeki, powinien jak najszybciej zajrzeć do tych wykazów i jak najprędzej oprotestować zamiary szkodliwych działań...
Plany utrzymania wód są sporządzane przez Wody Polskie i – w obecnym stanie prawnym - przyjmowane przez wojewodów jako akty prawa miejscowego. Ich treść i procedurę ustanawiania określa art. 327 Prawa wodnego. Plany określają w szczególności odcinki rzek, na których mają być realizowane tzw. prace utrzymaniowe. Po zmianie Prawa wodnego w 2017 r., Wojewodowie mieli obowiązek przyjąć plany utrzymania wód do 21 grudnia 2021 r., ale nie zrobili tego, bo Wody Polskie nie przedstawiły projektów. W poprzednim stanie prawnym, plany utrzymania wód ustanowili dyrektorzy RZGW w 2016 r.
Tzw. prace utrzymaniowe obejmują m.in. np. koszenie roślinności na brzegach, koszenie i usuwanie roślinności w nurcie, usuwanie drzew, odmulanie, usuwanie lub przemieszczanie żwirów, usuwanie rumoszu, usuwanie martwych drzew z nurtu, zasypywanie i zabudowę podcięć erozyjnych w brzegach. Obejmują też działania określane potocznie jako „przekopywanie rzek”. Ze względu na masową skalę realizacji, są w Polsce jedną z poważniejszych presji na cieki.
Aby ucywilizować praktykę realizacji prac utrzymaniowych i ograniczyć ich negatywne oddziaływanie na środowisko, w 2018 r. opracowano „Katalog dobrych praktyk w zakresie robót hydrotechnicznych i prac utrzymaniowych wraz z ustaleniem zasad ich wdrażania”, obejmujący także zagadnienie planowania prac utrzymaniowych. W 2020 r. powstał Krajowy Program Renaturyzacji Wód Powierzchniowych, wskazujący że 72% rzek w Polsce potrzebuje ograniczenia lub modyfikacji realizowanych na nich prac utrzymaniowych, a w Podręczniku Renaturyzacji Wód opisano potrzeby i przesłanki ograniczania takich prac w celu umożliwienia renaturyzacji cieków.
