Klub Przyrodników

Ostoja Gozdowice mieści się na terenie obszaru siedliskowego sieci Natura 2000 Dolna Odra o powierzchni prawie 30 000 hektarów. Obszar został powołany w celu ochrony blisko 90 kilometrowego, naturalizującego się od kilku dziesięcioleci odcinka doliny Odry między Kostrzynem a Szczecinem, wraz z jej strefą krawędziową. Obejmuje rozległe tereny zalewowe ze starorzeczami, płatami łęgów, szuwarów, torfowisk niskich, łąk wilgotnych, zmiennowilgotnych i świeżych, wydm i wielu innych cennych siedlisk. Specyficzny, ciepły jak na tę szerokość geograficzną klimat doliny Odry, niewielka ilość opadów i dużo dni słonecznych w roku warunkuje utrzymanie się w strefie krawędziowej doliny licznych płatów roślinności sucho- i ciepłolubnej. Kserotermiczna roślinność azonalna, przez stulecia utrzymywała się na stromych, nasłonecznionych urwiskach skarp naturalnie meandrującej rzeki, jaką była Odra. Skarpy i osuwiska ciągnące się wzdłuż doliny rzecznej stanowiły naturalne korytarze ekologiczne, którymi gatunki ciepłolubne mogły wędrować i wymieniać geny między populacjami. Po regulacji rzeki siedliska takie stopniowo zanikały, ulegając naturalnej sukcesji prowadzącej do powstania zbiorowisk zaroślowych i leśnych. Równocześnie głód ziemi, który doskwierał mało wydajnemu rolnictwu europejskiemu przełomu wieków prowadził do zagospodarowywania i uproduktywnienia każdego dostępnego skrawka ziemi. Na gruntach płaskich wysoczyzn morenowych, a nawet osuszonych polderów odrzańskich zaorywano każdy dostępny fragment terenu, natomiast trudno dostępne zbocza skarp zostały wykorzystane pastwiskowo. Z powodu stromych zboczy skarp pasano tu zwykle owce, rzadziej kozy. Ekstensywny wypas skarp nadodrzańskich zatrzymywał sukcesję ekologiczną umożliwiając utrzymanie się na zboczach zbiorowisk kserotermicznych. 

Regulacja rzeki i oddalenie jej koryta od podnóża skarp udostępniło gospodarce bogate i łatwo dostępne złoża piasków, żwirów i glin, których kopalnie masowo powstawały na odrzańskich zboczach. Do dzisiejszych czasów pozostało wiele wyrobisk, które z racji skrajnie suchych warunków, stromych ścian i dobrego nasłonecznienia stały się znakomitym siedliskiem zastępczym dla roślinności kserotermicznej nad Odrą. 

 

Paradoksalnie więc, to człowiek z jednej strony zatrzymał naturalną dynamikę kształtowania się krajobrazu doliny rzecznej i jej skarp, z drugiej strony przyczynił się do powstania siedlisk zastępczych, zasiedlanych przez populacje roślin ciepłolubnych. W czasach powojennych tereny nadodrzańskie wyludniły się, wypas praktycznie zanikł a murawy kserotermiczne zaczęły stopniowo zarastać. Znaczną część, często bardzo cennych płatów muraw kserotermicznych zalesiono. Spośród pozostałości roślinności kserotermicznej doliny dolnej Odry niewielka część doczekała się ochrony. Obszar w całości znajduje się na terenie Cedyńskiego Parku Krajobrazowego. 

Sama ostoja stanowi wysokie (ok. 40 m) i strome zbocze doliny Odry o wystawie południowo-zachodniej. Stok jest dawnym wyrobiskiem pokopalnianym i nachylony jest pod kątem 40°, a miejscami nawet 50°. Zbudowany jest z piaszczystych glin zwałowych. Przeważającym typem roślinności jest ostnicowa murawa kserotermiczna Potentillo-Stipetum. Mimo braku użytkowania jest w dobrym stanie, tylko gdzieniegdzie występują pojedyncze krzewy i drzewa owocowe. Stok pod Gozdowicami to jeden z najlepiej zachowanych płatów muraw kserotermicznych w obszarze Dolna Odra. Jest wzorcowym płatem tego siedliska. Z rzadkich gatunków występują tu ostnica piaskowa, zagorzałek żółty, wilżyna ciernista, turzyca delikatna (gatunek z Polskiej Czerwonej Księgi Roślin), czyściec prosty. Podobszar jest również stanowiskiem dwóch gatunków z Czerwonej Księgi Zwierząt: gryziela stepowego i ślimaka żeberkowanego. Ostoja była także objęta działaniami ochronnymi w ramach projektu LIFE08 NAT/PL/513 "Ochrona muraw kserotermicznych w Polsce - teoria i praktyka". 

 

Na znacznej cześci murawy znajduje się użytek ekologiczny "Murawa ostnicowa", pozostała część to luki w drzewostanie sosnowym. Głównym zagrożeniem jest wkraczający od góry trzcinnik piaskowy - ekspansywna trawa rozłogowa.