Klub Przyrodników

W dniu 16 grudnia 2011r. odbyła się II Sesja z cyklu Pilskich Spotkań Przyrodniczych pod tytułem: dolina Noteci. Na początku spotkania Artur Stanilewicz omówił działalność Klubu Przyrodników i naszego Koła podczas swojej prezentacji zatytułowanej: Czym zajmuję się Pilskie Koło Klubu Przyrodników. Podczas kolejnych prezentacji przedstawione zostawały wybrane zagadnienia dotyczące przyrody doliny rzeki Noteci. Dodatkiem do wystąpień była diaporama przedstawiająca przyrodę okolic Piły, przygotowana przez Jarka Ramuckiego. Prelekcje wygłoszone zostały przez członków PKKP oraz zaproszonego gościa: Marka Maluśkiewicza, Przewodniczącego Nadnoteckiego Koła PTOP "Salamandra", który w swojej prezentacji zatytułowanej Ptaki doliny Noteci podsumował stan wiedzy na temat awifauny tego obszaru.

Spotkanie odbyło się w auli I Liceum Ogólnokształcącego im. Marii Skłodowskiej - Curie w Pile, przy ulicy W. Pola 11. Organizatorem było PKKP. Dziękujemy dyrekcji I LO za pomoc przy organizacji PSP oraz nieodpłatne użyczenie auli. Poniżej zamieszczamy abstrakty wystąpień przedstawionych podczas II Sesji PSP.

Tekst: Kamil Kryza
Zdjęcia: Rafał Ruta

"Świetliste dąbrowy doliny Noteci" - Szymon Rogala

Jednymi z najbardziej osobliwych fitocenoz leśnych Europy Środkowej są świetliste dąbrowy. Te reliktowe obecnie lasy zajmowały w okresie post-glacjalnym znaczne obszary Europy jednak w skutek późniejszej ekspansji drzew bardziej cienioznośnych wycofały się na suche i nasłonecznione stoki o wystawie południowej okupując je do dziś. Europejski zasięg ciepłolubnych dąbrów obejmuje również Polskę, gdzie ich peryferyczne postacie ujmowane są syntaksonomicznie w randze zespołu Potentillo albae - Quercetum.

O wyjątkowości tych kserotermicznych lasów dębowych świadczy ich bogactwo gatunkowe oraz specyficzne warunki termiczne a zwłaszcza świetlne, które nadały nazwę temu siedlisku. W istocie, luźne zwarcie jednorodnego drzewostanu dębowego sprawia, iż przestrzeń lasu wypełnia spora ilość światła. Przekłada się to z kolei na obecność niespotykanych zazwyczaj w lasach liściastych gatunków światłolubnych takich jak pięciornik biały Potentilla alba, traganek szerokolistnyAstragalus glycyphyllos czy czyścica storzyszek Clinopodium vulgare.

Świetliste dąbrowy pokrywały niegdyś dużą część pasa morenowego środkowej części doliny Noteci, jednak w skutek nieodpowiedzialnej gospodarki leśnej ich areał zmalał wielokrotnie. Obecnie stanowiska Potentillo albae - Quercetumznaleźć możemy na morenowych wzniesieniach w okolicach Dziembówka, Rzadkowa, Miasteczka Krajeńskiego, Byszewic oraz Bnina. W ujęciu fitosocjologicznym stopień ich wykształcenia jest w większości zadawalający. Mimo tego, ze względu na negatywne zjawiska takie jak brak martwego drewna, brak odnowienia dębu oraz w pewnych miejscach znaczne zwarcie podszytu, stan świetlistych dąbrów w centralnej części doliny Noteci jest niezadawalający. Sytuacje pogarsza dodatkowo fakt, iż nie są objęte one formą ochrony pozwalającą na poprawę ich stanu.

"Ptaki doliny Noteci" - Marek Maluśkiewicz

Dolina Noteci należy do najlepiej zachowanych bagiennych dolin rzecznych w zachodniej części kraju. Dominują tu obszary użytkowane rolniczo - łąki, pastwiska i pola uprawne. Niezwykle cennym siedliskiem są torfianki. Nad Notecią stwierdzono gniazdowanie około 150 gatunków ptaków. Teren jest też wykorzystywany przez ptaki podczas jesiennych i wiosennych wędrówek. Na terenie tym przystępują do lęgów m.in.: bąki, derkacze, podróżniczki, remizy, żurawie i bociany białe. Notuje się duży spadek liczebności ptaków siewkowych: czajki, rycyka i kulika wielkiego. Ten ostatni był niegdyś najbardziej charakterystycznym ptakiem doliny (30 lat temu gniazdowała tu niemal połowa całej krajowej populacji tego gatunku).

Na obszarze Doliny Noteci prowadzonych jest kilka projektów ochronnych. Są one realizowane przez Nadnoteckie Koło Polskiego Towarzystwa Ochrony Przyrody "Salamandra". Towarzystwo chroni m.in. bociany białe (np. montuje specjalne platformy lęgowe, dba o istniejące gniazda), sowę płomykówkę i pustułkę (montuje odpowiednie skrzynki lęgowe). "Salamandra" prowadzi też szereg akcji edukacyjnych (np. prelekcje w szkołach, warsztaty terenowe) i kilka przedsięwzięć badawczych (m.in. obrączkowanie ptaków, poznawanie liczebności i rozmieszczenia wybranych gatunków ptaków).

"Ssaki doliny Noteci" - Grzegorz Wojtaszyn

Dolina Noteci była dotychczas przedmiotem zainteresowania głównie ornitologów. Brak jest kompleksowego opracowania ssaków tego obszaru, opublikowane zostały jedynie przyczynkowe informacje w różnych opracowaniach i publikacjach prezentujące dane na temat wybranych grup systematycznych. W referacie przedstawiono przegląd gatunków ssaków stwierdzonych w dolinie Noteci na podstawie literatury oraz niepublikowanych danych autora, ze szczególnym uwzględnieniem gatunków objętych ochroną prawną. Podkreślone zostało znaczenie doliny tej rzeki, jako ważnego w skali Europy korytarza migracji zwierząt, zarówno dla dużych ssaków (np. wilka czy łosia), jak i mniejszych (np. nietoperzy). Zwrócono również uwagę na zagrożenia w ciągłości trasy migracji wywołane np. rozwojem infrastruktury drogowej.