Klub Przyrodników

Populacje próchnożernych chrząszczy z rodziny żukowatych są bardzo zagrożone przez usuwanie starych, próchniejących drzew w ramach gospodarki leśnej. Sztandarowymi chrząszczami rozwijającymi się w próchnowiskach są pachniceOsmoderma, chronione prawem unijnym na mocy dyrektywy siedliskowej. W świetle aktualnej wiedzy, gatunkiem występującym w Polsce jest Osmoderma coriarium. Nie zmienia to jednak faktu, że podlega ona ochronie, gdyż w momencie tworzenia prawa unijnego za gatunek szeroko rozmieszczony w Europie uznawano Osmoderma eremita i do takiego ujęcia należy odnosić interpretacje prawa. Inne gatunki również należą do rzadkich i objętych ochroną gatunkową, m. in. kwietnica Protaetia aeruginosa, chrząszcz rozwijający się w wysoko położonych dziuplach dębów, a przez to bardzo rzadko widywany.

W ciągu ostatnich kilku lat znaleźliśmy trzy przypadki zniszczenia stanowisk tych rzadkich chrząszczy w efekcie cięć sanitarnych w Lasach Państwowych, a także nieuzasadnionych wycinek prowadzonych przez osoby prywatne. Co najbardziej niepokoi, to fakt że prace wykonywano na cennych przyrodniczo obszarach, które powinny być otaczane szczególną troską.

W Borach Kujańskich w okolicach Złotowa w trakcie cięć sanitarnych zniszczono próchnowisko zasiedlone przez pachnicę.

W niewielkich dębach wyciętych w okolicach Goraja k. Czarnkowa, na terenie projektowanego rezerwatu Morena Czarnkowska znajdowało się rozległe próchnowisko, z którego wyhodowano wepy Protaetia marmorata i kwietnice Protaetia aeruginosa.

Pozornie ubogie próchnowisko znajdujące się w ok. 150-letniej lipie wyciętej w okolicach rezerwatu Kuźnik zawierało liczne larwy, które po wyhodowaniu okazały się należeć do gatunku Protaetia marmorata, rzadkiego w okolicach Piły i nieznanego wcześniej z rez. Kuźnik i jego okolic.

Wycinane drzewa z próchnowiskami były wywożone z lasu, co uniemożliwiało osiągnięcie przez larwy dojrzałości i zasiedlenie innych próchnowisk pozostałych w lesie. Jednak w wielu przypadkach nawet pozostawienie drzew z próchnowiskami nie pomogłoby ochronić chrząszczy - próchno często wysypuje się z próchnowisk, a nawet jeśli pozostaje, zostają zaburzone warunki mikrosiedliska, spada wilgotność, co nie pozwala chrząszczom na dokończenie rozwoju larwalnego.

W przypadku dwóch z opisywanych próchnowisk materiał został pobrany do hodowli, co zaowocowało wyhodowaniem licznych osobników Protaetia marmorata i kilku Protaetia aeruginosa. Zostały one wypuszczone w odpowiednich siedliskach we Wrocławiu i okolicach rez. Kuźnik w Pile.

Sytuacje podobne do opisanych powyżej z jednej strony powodują niszczenie siedlisk rzadkich chrząszczy, ale z drugiej pobudzają do refleksji nad stanem poznania częstości występowania i liczebności chrząszczy, które prowadzą skryty tryb życia w trudno dostępnych z zewnątrz próchnowiskach.

Czytaj więcej:
PAWŁOWSKI J. 1961. Próchnojady blaszkorożne w biocenozie leśnej Polski. Ekol. Pol., A, Warszawa, 9: 355-437.

Rodzaj Protaetia i Osmoderma w internetowym atlasie chrząszczy Polski:
http://www.colpolon.biol.uni.wroc.pl/protaetia.htm
http://www.colpolon.biol.uni.wroc.pl/osmoderma%20coriarium.htm

Tekst i foto: Rafał Ruta