Żółwie należą do najstarszych żyjących gadów. Ich przodkowie pojawili się ponad 200 mln lat temu. Budowa współczesnych żółwi w małym stopniu zmieniła się w porównaniu z ich odległymi przodkami, dlatego nazywamy je reliktami.
Gady to grupa zwierząt, które najliczniej rozprzestrzenione są w klimacie ciepłym. Dlatego obecność żółwia błotnego (Emys orbicularis) w naszej faunie może wydawać się nieco dziwna, wielu z nas nigdy o nim nie słyszało. Jest to gad, którego zasięg rozciąga się od północnej Afryki, przez południową i środkową Europę, aż do Morza Kaspijskiego. Przez północne Niemcy, Polskę, Litwę i Łotwę przebiega granica jego północnego zasięgu.
Żółwie błotne żyjące w naszym regionie są ciemno ubarwione. Na ciemnej skórze głowy i kończyn rozmieszczone są liczne żółte plamki, które pełnią funkcję ubarwienia ochronnego. Największe osobniki rzadko osiągają w Polsce 20 cm długości. Tęczówka samic jest najczęściej żółtawa, a u samców czerwonawa. Brzuszna część pancerza u samców jest wklęsła, co ułatwia im kopulację, a u samic prosta.
W północnej i środkowej Europie żółw błotny jest obecnie gatunkiem bardzo rzadkim i w wielu krajach został wpisany do czerwonej księgi zwierząt zagrożonych wymarciem. Przyczyn tego zjawiska jest wiele. Jest jednym z niewielu zwierząt, które do życia potrzebują tak odmiennych środowisk jak zbiorniki wodne i miejsca bardzo suche, gdzie może składać jaja. Do rozwoju zarodków potrzebuje cieplejszego klimatu, który w naszym regionie nie jest zbyt korzystny dla tego gatunku. Najważniejsze przyczyny zaniku żółwia błotnego związane są z działalnością człowieka, który od wieków niszczył jego populacje i siedliska. Żółwie niesłusznie uważano za groźne szkodniki w gospodarstwach rybackich i bezlitośnie zabijano. W wielu regionach Europy, szczególnie w krajach katolickich, gdzie nie uznawano ich za zwierzęta postne, były odławiane w dużych ilościach w celach kulinarnych. Jeszcze tragiczniejsze następstwa były wynikiem zniszczeń w środowisku, szczególnie wylesiania dużych obszarów oraz rozwoju rolnictwa, melioracji i regulacji rzek, które doprowadziły do zaniku wielu zbiorników wodnych i terenów bagiennych. Zniszczeniu uległy również miejsca lęgowe żółwi. Obecnie poważnym zagrożeniem jest dla nich gospodarka rybacka, szczególnie stosowanie sieci zanurzonych, w których żółwie zaplątują się i toną. Groźne jest także wsiedlanie (introdukcja) ryb do zbiorników, gdzie gatunek ten występuje. Ryby zubożają bazę pokarmową żółwi (zjadają płazy, bezkręgowce), mogą również polować na małe osobniki, które po wyjściu z jaja osiągają zaledwie 2,5 cm długości. Następstwem introdukcji jest często rozwój wędkarstwa, również groźny dla żółwi, które często ulegają groźnym okaleczeniom w czasie przypadkowego złowienia na wędkę.
Negatywny wpływ na ich populacje mają również gatunki obce sprowadzone przez człowieka do hodowli, które z niej uciekły i zaadoptowały się do życia w naturalnym środowisku, takie jak szop pracz, norka amerykańska oraz jenot, które są coraz liczniejsze nie tylko w Polsce, ale w całej środkowej Europie. Zwierzęta te niszczą ich gniazda i polują na osobniki młodociane. Kolejne istotne zagrożenie pojawiło sie wraz z rozwojem motoryzacji - żółwie błotne, podobnie jak i płazy i inne zwierzęta, często giną na drogach, które przecinają ich biotopy. Obecnie żółw błotny przetrwał tylko w reliktowych populacjach. W Polsce najliczniej występuje na Polesiu oraz na Ziemi Lubuskiej, Pomorzu Zachodnim, w Wielkopolsce i na Mazurach, gdzie żyje z reguły na nielicznych, izolowanych stanowiskach. W Niemczech gatunek ten żyje prawie wyłącznie w północno-wschodniej części kraju (Brandenburgia i Meklenburgia). W Skandynawii wyginął, a na Litwie i Łotwie żyje na nielicznych stanowiskach.
